"Tôi gọi tiếng Việt
Nam bằng niềm thương trải rộng
từ khi vừa phôi thai lửa
bom cày mạch sống
tôi gọi tiếng Việt Nam
hai mươi năm tủi buồn,
máu thắm lòng quê hương…”
(Nguyễn Quyết Thắng, Gọi
tên Đất Mẹ)
https://youtu.be/C91ey0fso5Q
Ca khúc trầm thống này
có một thời rất xa từng cho tôi thổn thức nhận diện quê hương binh lửa tan
hoang, và cái bài hay hát nghêu ngao: “Nằm vắt tay lên trán ta nghĩ đến chuyện
cuộc đời…”, bây giờ tôi mới biết là của Nguyễn Quyết Thắng.
Những năm đầu thập niên
70 ấy, tôi trạc 14, 15 tuổi …, chỉ là một đứa học trò đệ ngũ, đệ tứ… con nít
con nôi, chỉ có học hành và cóc ổi bò bía cổng trường… đâu biết gì đến những
phong trào sinh viên tranh đấu đình đám sôi nổi bấy giờ. Nhưng rồi, chiến tranh
ngày càng lan rộng. Hai người cậu của tôi lần lượt tử trận ở Cần Thơ, Chương
Thiện, “bây giờ anh phủ màu cờ”… làn sóng xã hội miền Nam lúc này đã sôi sục
nhiều phong trào, hội đoàn, tổ chức thanh niên, sinh viên học sinh ồ ạt ra đời
với nhiều tên gọi khác nhau, đi vào trong các buổi sinh hoạt học đường. Tôi đã
cùng nhóm bạn trường Thánh Mẫu Gia Định cũng gia nhập các phong trào cứu trợ đồng
bào nạn nhân chiến tranh của Caritas Tân Định, cũng lén thành lập nhóm Góp Mặt
và tự góp tiền ra được mấy số báo đại khái nói về sự mất mát, nỗi khổ của đồng
bào trong chiến tranh, tâm tình của tuổi trẻ và hy vọng hòa bình, quay ronéo “chui”
trong văn phòng Caritas nhà thờ Tân Định. Nhớ và thương thật thương cha Huỳnh
Công Minh thấy tụi tôi hì hục đến khuya, bèn mua cho mỗi đứa một ổ bánh mì thịt
nóng giòn vì sợ mấy đứa nhỏ đói… Rồi làm báo Đóm Sáng của hiệu đoàn... Có khi tự
tổ chức đi dã ngoại Thủ Đức - Suối Tiên - Chùa Bửu Long với mấy chiếc xe đạp và
cây đàn guitar của chàng cận Vũ… Chiều về ra ga xe lửa Biên Hòa chất hết xe đạp
lên toa hành lý, ngồi trên tàu xình xịch mà cười đùa hát hò suốt đường về tới
ga Bình Triệu… Có khi chúa nhật hàng tuần đi sinh hoạt trò chơi tập thể, hát
hò, và làm công tác xã hội cùng nhóm Thanh Sinh Công, Hiệp Sinh. Có khi tình
nguyện theo đội Hồng Thập Tự đến ủy lạo đồng bào nạn nhân chiến tranh ở Củ Chi…
Lần ấy, sau một trận pháo kích, bom đạn kinh hoàng, nhà cháy, người chết, người
bị thương… Khói lửa, đổ nát, những đôi mắt ngây dại vì sợ hãi của mấy đứa trẻ mặt
mày lem luốc ám ảnh buốt lòng, cảm giác tan hoang đập vào trái tim non của tôi,
tôi biết xót xa trước tiếng “Đại bác ru đêm dội về thành phố…” (1)
(TCS), khóc cùng Nhã Ca trong “Đêm nghe tiếng đại bác”, biết thổn thức “Trả lại
tôi là tuổi trẻ mênh mông…” (PD) (2), biết mạnh mẽ tin tưởng vào sức
mạnh dân tộc “Ta như nước dâng, dâng tràn có bao giờ tàn…” (NĐQ) (3),
sẵn sàng dấn thân “Cùng đi lay Trường Sơn, cùng đi xoay Hoành Sơn…” (4),
cũng không biết bao lần ứa nước mắt “Hy vọng đã vươn lên trong màn đêm bao ưu
phiền, hy vọng đã vươn lên trong lo sợ mùa chinh chiến…” (5), và hát
vang hay đúng ra là hét trong phấn khích tự hào kiêu hãnh: “Còn Việt Nam, triệu
con tim là còn triệu khối kiêu hùng…” (NĐQ) (6).
Tôi đó. Chính tôi và bạn
bè tôi những ngày tháng đó… Tuổi trẻ của chúng tôi đã đi qua trong đổ vỡ, tuyệt
vọng, đớn đau nhưng cũng đầy hy vọng quật cường như vậy của cả miền Nam. Tình
yêu lớn duy nhất nói theo anh Nguyễn Đức Quang là “Nguyễn Thị Quê Hương” trong
“Người yêu tôi bệnh” (7). Chúng tôi cũng chẳng kịp vẩn vơ chuyện hẹn
hò yêu đương… Tâm hồn tôi cứ vậy mà lớn lên từ lời dạy nghiêm khắc của ba tôi,
của văn chương đầy tính nhân văn trong nhà trường và chắc chắn, một phần không
nhỏ từ những bài hát của phong trào du ca mà đến nay tôi vẫn thuộc nằm lòng, vẫn
xôn xao hừng hực như được tiếp thêm sức mạnh và yêu thương khi hát cùng bạn bè
Quán Văn hôm nay dù ai cũng đã bước qua vòng hoa giáp...
Tuy chưa bao giờ được gặp
mặt nhạc sĩ Nguyễn Quyết Thắng, một trong ba nhạc sĩ tiêu biểu nhất cho phong
trào du ca Việt Nam với nhiều ca khúc đã ở mãi trong lòng những ngày mới lớn của
tôi, cùng các anh Nguyễn Đức Quang, Bùi Công Thuấn, nhưng nhắc đến tên anh,
trong tôi vẫn nghe một sự gần gũi, quen thuộc lạ kỳ. Phải chăng chính là đã
cùng một tâm cảm mùa chinh chiến, trước quá nhiều mất mát của dân tộc, khát
khao lớn nhất và duy nhất là được cống hiến cho quê hương. Nói những điều này
mà chúng tôi không sợ sáo ngữ, đại ngôn, bởi ngày ấy, thực sự, đó chính là mơ ước
thành thực thiêng liêng của những người rất trẻ chúng tôi. Tôi tìm thấy ngọn lửa
du ca ấy ngay trang mở đầu website Nguyễn Quyết Thắng qua tâm nguyện của anh:
“Sáng tác, là một đồng cảm tỏ bày cùng đồng loại, với những reo hoan hay phẫn uất
trong cuộc sống đầy chông gai, không phải để cầu tài. Phổ nhạc, hầu làm sợi dây
thân tình, nối chặt kỷ niệm với những người bạn tâm giao của một thời hoa mỹ,
không phải để cầu vinh.”
- Không cầu tài.
- Không cầu vinh.
- Chỉ cầu kết nối một chữ TÌNH.
Trang web cá nhân khá
phong phú tư liệu đời riêng, đời nhạc của anh đã cho tôi nhiều điều bất ngờ thú
vị. Chàng trai Hà Nội có nụ cười đầy lạc quan ấy mới 5 tuổi đã phải cùng cả nhà
rứt ruột từ bỏ mảnh đất quê hương, đi tạo dựng cuộc đời tự do mới nơi vùng đất
cao nguyên xa lạ Ban Mê đất đỏ bùn lầy đất lội, khí hậu khắc nghiệt một ngày có
cả hai mùa mưa nắng. 10 tuổi tham gia Gia đình Phật tử, Hướng đạo Việt Nam. 16
tuổi gia nhập Phong trào Thanh Ca Tác Động và thành lập Đoàn Du Ca Lòng Mẹ Ban
Mê Thuột (1965). Chiến tranh. Như bao thế hệ thanh niên có trách nhiệm và nghĩa
vụ với đất nước, Nguyễn Quyết Thắng 19 tuổi đã từ giã mái trường và khung trời
hoa mộng “những tối hoa xưa” bước vào cuộc chiến. Định mệnh trả anh về trong
thương tật khi chỉ vừa bước vào tuổi 21 tràn đầy ước mơ, nhiệt huyết! Tôi đã
nghe tim mình thắt nghẹn xót xa khi đọc "Vết thương". Ôi, đúng là
"người chết hai lần thịt da nát tan"...
Nhưng định mệnh cũng
trao cho anh một nhân duyên tiền định tuyệt vời: đã gặp, đã yêu và đã sống trọn
vẹn mối tình trong trẻo đầu đời với người con gái nhân hậu tài sắc anh yêu từ
năm 18 tuổi. Tình đầu cũng là tình cuối thật đẹp như giấc mơ. Tiếng hát liêu
trai của chị cho đến bây giờ mỗi khi nghe lại tôi vẫn không thôi xao xuyến: “Trở
lại Ban Mê trong một sớm mai hồng, rừng chưa thay lá rừng có nhớ ta chăng…”. Những
trang hồi ký của anh còn kể cho tôi về những đoạn đời nghiệt ngã, bức bối nhọc
nhằn, lần nữa, một mình, tìm đường sống cho gia đình một ánh sáng tương lai.
Thế nhưng, có lẽ bởi sức
mạnh tâm hồn diệu kỳ trui rèn trong lý tưởng phụng sự của cây “văn hóa” du ca,
những nhạc khúc anh viết ra vẫn trầm ấm khoan thai, vẫn nồng nàn yêu thương, vẫn
khát khao cháy bỏng, không chút chua chát hận thù nào vẩn đục trong các giai điệu
buồn vui đời người nghệ sĩ mà cây đàn và tiếng hát đã trở thành lẽ sống của
riêng anh. 15 ca khúc trong “Chút tình đọng lại” trải dài cả một nửa thế kỷ 20
và hai thập niên đầu thế kỷ 21 của anh cũng là ký ức tuyệt đẹp của tình bạn với
các tác giả thơ Đoàn Văn Khánh, Nguyễn Minh Nữu và tiếp nối là Phạm Cao Hoàng.
Khi ấy, tóc họ còn rất xanh. Khi ấy, tim họ còn thật nồng. Và khi ấy, tình như
chỉ biết cho đi… Rộn ràng đắm say tình tứ trong những ca khúc Đoàn Văn Khánh.
Mơ màng lãng đãng da diết trong nỗi nhớ Nguyễn Minh Nữu. Và sâu lắng thổn thức
làm sao nỗi niềm lưu lạc trong các ca khúc phổ thơ Phạm Cao Hoàng. Nguyễn Quyết
Thắng có một lợi thế là chính anh trình bày nhiều ca khúc của mình nên tâm tình
dồn nén trong nhạc phẩm được anh thể hiện phóng phoáng tự do, hóa thân vào nhân
vật trữ tình trong thơ, khi điều tiết dồn nén, khi bật lên tột cùng cảm xúc qua
những nốt nhạc linh hoạt biến chuyển gieo nhiều cung bậc cảm xúc cho người
nghe.
Nhà báo Đỗ Quý Toàn từng
nhận định thật tinh tế về vẻ đẹp thuần hậu trong người và nhạc của anh: “Sống
giữa một thời chiến tranh tàn khốc, con người rất khó giữ được tấm lòng nhân ái
như thế. Không ủy mị sầu não, cũng không oán trách, thù hận, những ca khúc của
Nguyễn Quyết Thắng là những vần thơ chân phương, của một thi sĩ nhìn đâu cũng
thấy những vẻ đẹp của con người, của thiên nhiên thuần hậu. Và chứa chan hy vọng,
mong cho mọi con người đều sống lành, sống thật như chính mình”. (“Nghe những
bài ca Nguyễn Quyết Thắng”, trong Tuyển tập nhạc Tình yêu - Quê hương và Thân
phận)
Tìm nhau, tìm Nguyễn Quyết
Thắng du ca với "Chút tình đọng lại", trong tôi bỗng âm ỉ một giấc mơ
chưa bao giờ ngưng thôi thúc như bây giờ: Làm sao để những ca khúc trong sáng
thấm đẫm tình yêu con người, tình yêu cuộc sống và tự tình dân tộc có ma lực vực
dậy tình người, hồn người, của anh, của phong trào du ca một thời máu thịt của
chúng ta được đến với tuổi trẻ hôm nay, để giấc mơ “Việt Nam quê hương ngạo nghễ”
của thế hệ cha anh không bị lụi tàn…?
Khép những dòng này, tôi
lại tha thiết mơ về một đêm cao nguyên Ban Mê lộng gió mùa rừng chưa thay lá, năm
anh em chúng tôi cùng anh em bè bạn ngày nào đứng ngồi bên nhau trong khung trời
hoa mộng Ký ức xanh, một đêm đốt lửa trại bập bùng tiếng guitar, tiếng hát như
ngày nào từng đứng kề bên nhau khao khát dựng lại con người, dựng lại một tương
lai tươi sáng cho quê hương và tuổi trẻ...
Ánh sáng đã lan tới
Sức sống đã vun xới trên
bao nỗi vui mừng
Quê hương hết tăm tối,
Quê hương sẽ đổi mới
Quê hương sẽ yên vui...
(Bùi Công Thuấn, Đến với
quê hương tôi)
https://m.youtube.com/watch?v=gad2bKUiVuM
Bạn ơi, hôm nay ai sẽ
hát cùng tôi…?