Có lần, nghe nhóm hợp ca giọng Nam bài "Đứa Học Trò Trở Về" của Nguyễn Quyết Thắng, tôi nồng nhiệt vỗ tay theo nhịp và ngồi bên dưới nhưng vẫn cao giọng hát theo, hào hứng như cái thời... ngày xưa đó.
Du
ca, những ca khúc cộng đồng, những sinh hoạt thanh niên, và những ước mơ, khát
khao mà tôi mang theo từ thời trai trẻ lúc nào cũng như nằm sâu trong lòng tôi
và bỗng nổi lên dạt dào mỗi khi có dịp.
Ngày
xưa đó... Tôi gặp Nguyễn Quyết Thắng năm 1969 ở Ban Mê Thuột. Tôi 19 tuổi, mới
ra trường và đang làm việc tại bệnh viện. Thắng 20 tuổi, đang bị thương và nằm
bệnh viện chờ giải ngũ.
Khuôn
mặt trắng trẻo thư sinh, thêm giọng hát trữ tình và ngón đàn guitar điêu luyện
hấp dẫn tôi ngay từ lần đầu tiên nhìn Thắng ôm đàn ngồi hát một mình ở hành
lang bệnh viện. Tôi ghé tới gần, ngồi xuống rút điếu thuốc châm mồi và im lặng
nghe Thắng hát.
Chúng
tôi làm quen với nhau như vậy. Thắng tặng tôi một xấp những tờ nhạc của Thắng
quay ronéo, trong đó một ca khúc đã được dùng làm nhạc chính của phim Trường
Tôi: ca khúc “Vắt Tay Lên Trán” qua tiếng hát Thái Hiền. Tôi cũng tặng Thắng tập
thơ quay ronéo mỏng dính, mà tôi không còn nhớ tên.
Ba
hôm sau, Thắng ôm đàn đến và hát cho tôi nghe một bài thơ Thắng vừa phổ nhạc là
bài “Giòng Ăn Năn”.
Lúc
đó, khoảng giữa năm 1970, Đoàn Văn Khánh cũng vừa đổi lên làm việc ở Ban Mê Thuột.
Ba đứa tự nhiên kết nối với nhau thành một nhóm mà tình cảm và kỷ niệm vẫn còn
giữ được đến bây giờ.
Nhớ
về những ngày tháng đó, trong hào hứng của tuổi thanh niên, chúng tôi ngồi và
suy nghĩ thật viễn mơ rằng khoảng năm ba năm nữa, khi không còn chiến tranh,
chúng ta cũng vừa vượt qua khỏi cái tuổi mới lớn, mỗi người làm việc từ vị trí
riêng, sẽ cùng nhau thực hiện một cơ sở văn nghệ liên kết với nhau thành Ấn
Quán, Xuất Bản, Thư Trang, Tạp Chí, và Câu Lạc Bộ. Đã qua rồi cái thời Bút
Nhóm, Thi Văn Đoàn, nên chúng tôi đặt tên là Cơ Sở Văn Nghệ Con Người. Thật tiếc
là khi chúng tôi (Thắng, Khánh, Nữu) chưa kịp lớn để có cơ ngơi ổn định cùng
chung tay thực hiện ước mơ thì đời đã đưa ba đứa đi ba phương trời...
Nguyễn
Quyết Thắng là con người hiền hòa, đắm thắm, chơi với bạn bè nhún nhường, thường
chịu đựng nhiều hơn. Đời sống rất đạo đức, yêu một người và yêu một đời, cho
nên trong nhạc của Thắng thường là một thứ tình cảm trong sáng, nhẹ nhàng và hướng
về quê hương đất nước. Nhưng nói như thế không phải Thắng là người dễ chịu, rất
khó tính là khác. Cái gì Thắng cho là đúng thì dẫu có chứng minh thế nào cũng
không thuyết phục được, quá lắm, nghĩa là Thắng thấy không thể phản bác được
thì Thắng im lặng và ... tiếp tục suy nghĩ theo ý của mình. Trong hơn trăm ca
khúc Thắng viết xuống, nhiều nhất vẫn là những ca khúc viết về thân phận con
người và tình yêu nồng nàn với đất mẹ. Và thực sự là Thắng rất thành công ở thể
loại này. Thí dụ ca khúc “Vắt Tay Lên Trán”:
Nằm vắt tay lên trán, ta
nghĩ đến chuyện cuộc đời,
Ngồi bấm đốt ngón tay,
ta nghĩ đến chuyện ngày sau.
hay “Hát Từ Tim Hát Bằng
Hơi Thở”:
Hãy đến từ lòng người,
và đến chính nơi ta
Đến với lòng thật thà, đừng
dối trá điêu ngoa
Hoặc “Đứa Học Trò Trở Về”:
Nhìn diều đang lên cao,
nghe sáo trúc reo
Nhìn về nơi phương xa
trái tim con nở hoa
Nhìn đàn em thơ qua,
nghe chúng múa ca
Nhìn vào lòng thương yêu
ngậm lúa thơm quê nhà…
Còn
về tình yêu, có lẽ chỉ năm ba bài rất hồn nhiên và cũng rất nhẹ nhàng. Thắng phổ
nhạc thơ của nhiều người, dường như cũng với tiêu chí đó, những lời thơ về thân
phận, về đất nước. Những ca khúc tình yêu đắm đuối thì có lẽ chỉ có trong những
ca khúc nhạc của Thắng nhưng người viết lời là Đoàn văn Khánh hoặc tôi.
Nhớ
hoài khoảng năm 72, Thắng thực hiện tuyển tập nhạc đầu tiên lấy tên một bản nhạc
tôi viết lời cho Thắng là Lá Xanh Đời làm tên chung. Thắng còn quý mến giao cho
tôi viết lời dẫn nhập cho tập nhạc, là một vinh dự cho tôi thời 20 tuổi. Tôi viết
liền, rất chân thành và rất thực về nhạc của Thắng và con người Thắng. Tôi không nhớ rõ, đại khái là "Nhạc của Thắng nồng nhiệt,
sôi nổi và cuốn hút người nghe, tất cả những yếu tố đó đều biểu lộ rõ nhất
trong mắt Thắng, khi Thắng ôm đàn".
Dường như đó là câu viết tôi đắc ý nhất. Tập nhạc in ra, và trong buổi chiều ngồi bên
nhau cùng chung vui tác phẩm đầu đời, Chị Minh Chiến khều tôi nói nhỏ, “Bài Nữu viết hay lắm, rất đúng về nhạc Thắng,
nhưng có một chi tiết sai.”
Tôi
ngạc nhiên: Sai gì?
-
Khi Thắng ôm đàn, và những lúc say đắm nhất, chàng đâu có mở mắt ra đâu mà biểu
lộ trong mắt Thắng.
Trời…
Bà Nguyễn Quyết Thắng
nói mà sai sao được!
Trong
khoảng 15 ca khúc viết chung Nguyễn Quyết Thắng và Nguyễn Minh Nữu thì chỉ có
ba bài là phổ từ thơ, còn lại hầu như nhạc của Thắng viết, đưa qua, và tôi ngồi
viết lời xuống theo cảm nhận của lúc mình nghe.
Thú
thật là tôi yêu thích những ca khúc viết lời trên nền nhạc của Thắng nhiều hơn
các ca khúc Thắng phổ từ thơ của tôi. Tại sao vậy? Tôi nghĩ có lẽ, lúc nhắm mắt
lại, nghe tới nghe lui một âm điệu, rồi tới lúc thấm thía, thú vị mới viết lời
xuống như một bài thơ hòa được cái cảm xúc của người viết nhạc và chung được
cái rung động của chính mình.
Chuyện
viết lời trên nền nhạc có sẵn thì trước đó đã có nhiều lắm. Mộng Dưới Hoa mà Phạm
Đình Chương phổ nhạc đâu phải là thơ của Đinh Hùng hết, mà chính Đinh Hùng đã
ngồi bên cạnh Phạm Đình Chương để viết lời cho nhiều đoạn. Hay bản nhạc của Trần
Trịnh đưa Hà Huyền Chi viết lời thành Lệ Đá, sau đó, tiếp tục cảm hứng, Hà Huyền
Chi đã viết tới 6 lời khác nhau cho một bài hát. Và nhất là Hoài Linh (Nhạc sĩ,
không phải Nghệ sĩ Hoài Linh) đã gần như một người viết lời chuyên nghiệp cho
Minh Kỳ, Tuấn Khanh, Mạnh Phát, Song Ngọc, Nguyễn Hiền, Văn Phụng... đó sao.
Khi
gặp và chơi với nhau, tôi đã viết lời khoảng một hai bài, sau đó, nhiều nhất là
lần ba đứa quyết định in chung tập nhạc mà tôi có dịp kể lại trên Facebook như
sau:
Năm
1972, vợ chồng Nguyễn Quyết Thắng - Hồ Minh Chiến vừa mới thành hôn và có một
chuyến đi chơi lên Đà Lạt. Lúc đó tôi đang ở Đà Lạt, ngồi lại bên nhau và quyết
định làm tập nhạc Hát Ngợi Ca Tình Nhân với 12 ca khúc do Nguyễn Quyết Thắng soạn
nhạc và Đoàn Văn Khánh với Nguyễn Minh Nữu viết lời. Bây giờ hồi tưởng lại,
hoàn toàn không nhớ nổi là làm thế nào để làm được. Nhớ là nhớ cái kỹ thuật in
lúc bấy giờ là Muntilic Ronéo, một kỹ thuật mới toanh, và không phổ biến bên
ngoài, chỉ có một máy in nằm trong trường Võ Bị Quốc Gia Đà Lạt. Máy này in ấn
ra sao, tôi không biết, nhưng layout trên một tờ giấy giống như giấy stencil,
loại giấy để quay ronéo, khác là không cần làm thủng giấy, mà viết lên bằng bút
nguyên tử đen. Về loại máy in ấn này, Trần Thị Nguyệt Mai đã bỏ công vào
Internet tìm kiếm, và sau đó cho biết đó là loại máy Mimeograph machine. Ngày
đó, dù đang đi du lịch, Nguyễn Quyết Thắng cũng ngồi kẻ nhạc, sau đó Trần văn
Nghĩa viết chữ. Tại sao vào đó in được? Tại sao quen Trần văn Nghĩa để nhờ
Nghĩa viết chữ? Trí nhớ mù mờ không nhớ nổi. Tập nhạc in ra, Thắng đem về Ban
Mê Thuột và Saigon, rồi tặng khắp nơi.
Sau
1975, Thắng đi Hòa Lan, Khánh ở Ban Mê, tôi ở Saigon qua năm bảy lần dọn nhà...
chẳng đứa nào còn giữ được.
Năm
2013, Anh Phạm Tuấn Ngọc từ trần. Khi soạn lại sách vở cũ trong nhà, Chị Phạm
Tuấn Ngọc đưa lại cho Đoàn Văn Khánh một bản mà ngày xưa năm 1973 cả ba đứa ký
tên tặng anh Ngọc.
Khi
Khánh đưa cho tôi để photo, đã nhiều lần tôi nghĩ tên TRẦN VĂN NGHĨA, chỉ loáng
thoáng là một bạn làm thơ có nét chữ rất đẹp, bay bướm mà lại dễ đọc. Nghĩa là
ai, ai trong đám đã quen để nhờ, và anh ta giờ ở đâu, ra sao...
Thế
mà nhờ Facebook tôi đã tìm ra Trần văn Nghĩa, là một người làm thơ, cũng là một
nhà giáo và đang nghỉ hưu tại Phan Rang. Tuyệt vời nhất khi tôi gửi qua một
trang hình chụp và hỏi có phải đây là nét chữ của ông?
Nghĩa
xác nhận và muốn có toàn bộ những trang chữ viết cũ.
Hôm
nay viết lại để nhớ tới Trần văn Nghĩa là người có nét chữ tài hoa, gửi tới Lê
Hồng Thái là họa sĩ vẽ phụ bản, gửi tới Nguyễn Quyết Thắng, tác giả soạn nhạc,
gửi tới Đoàn văn Khánh và lưu lại cho chính mình như một kỷ niệm tuyệt đẹp của
thời mới lớn. Cùng lúc để nhớ về Huynh Trưởng Phạm Tuấn Ngọc, một người anh đã
đi xa.
Rồi
tới khi ba đứa ba nơi, Đoàn Văn Khánh ở Saigon, Nguyễn Quyết Thắng ở Hòa Lan và
tôi ở Hoa Kỳ. Thắng lại gửi liên tiếp một số bài nhạc nữa, trong đó, tôi chỉ viết
lời cho bốn bài.
Kỷ
niệm nhớ nhất là một bài tôi đặt tên là Biền Biệt Bóng Trăng Tan. Bài đó viết
xong gửi qua Thắng, Thắng trả lời liền: Dâm đãng quá, sửa lại đi. Tôi chới với,
im lặng. Sau đó Thắng tự sửa lại mà Thắng cho là ... nhẹ nhàng và thơ mộng hơn.
Tôi không phản bác, vì "Sống với một người bạn bảo thủ, thì phải có một
người bạn ừ hữ " chứ.
Nhưng
là kỷ niệm, nên ghi lại cả bốn câu đó mời các bạn xem chơi:
Tôi
viết là:
Một
đôi lúc chợt nghe bàng hoàng
Bên
đời đã hoang tàn còn ai
Người
như khói khăn hài mù tăm
Hương
ái ân còn đẫm chăn nằm.
Thắng
sửa lại là:
Một
đôi lúc chợt như bàng hoàng.
Bên
đời đã muôn vàn sầu ai.
Người
như bóng mây trời mờ bay.
Hương
đắm say còn đẫm trăng gầy.
Kỳ
lạ là thấy Thắng tự ý sửa lời mình viết, tôi không buồn giận, mà lâu lâu nghe,
lại thấy Thắng sửa lại cũng hay, phải đẫm trăng gầy mới trong sáng và thơ mộng
bạn à.
Chơi
với nhau gần 50 năm, bây giờ cả ba đứa ở ba phương trời, đều ở gần tuổi cổ lai
hy rồi. Suốt bấy lâu chúng ta đã đem tới cho nhau biết bao niềm vui, hạnh phúc
và cũng chẳng thể thiếu những lúc buồn giận, bực bội. Nhưng… biết có còn cơ
duyên gặp lại nhau lần nữa hay không?
Nguyễn
Minh Nữu
tháng
2-2017