Tác phẩm mở ra như một
dòng sông, đưa người đọc trôi về miền ký ức xa xăm, nơi quá khứ vừa là một câu
chuyện kể, vừa là một phần của căn tính, một mảnh hồn không thể tách rời. Những
Ngày Thơ Ấu của Võ Phú là cánh cửa mở ra thế giới tuổi thơ, tựa một bản giao
hưởng của nỗi nhớ, nhưng cùng lúc chính là tiếng vọng của văn học Việt Nam hải
ngoại, vốn từ lâu vẫn luôn phải đối diện với những câu hỏi không dễ trả lời:
Chúng ta viết gì?
Viết cho ai?
Và viết bằng ngôn ngữ
nào?
Trong một không gian mà
thế hệ trước mang theo tiếng mẹ đẻ như một hành trang tinh thần, nhưng thế hệ
sau có thể đã xa rời nó, làm thế nào để văn chương giữ được sự kết nối giữa quá
khứ và hiện tại, giữa quê hương và nơi chốn lưu vong? Những Ngày Thơ Ấu xuất
hiện trong bối cảnh ấy phải chăng là một câu trả lời đầy chân thành—một tác
phẩm không những kể lại một thời thơ ấu đã qua mà còn giúp độc giả, dù thuộc
thế hệ nào, tìm lại một phần của chính mình trong dòng chảy ký ức.
Võ Phú không viết về
tuổi thơ với sự nuối tiếc hay luyến lưu đơn thuần. Phú viết như một chứng nhân,
với tất cả sự tươi mới của những ngày tháng rong chơi, nhưng cũng đầy đủ nỗi
khắc khoải của một người đã đi xa, nhìn lại quê hương bằng đôi mắt của ký ức. Ở
đó có những con đường đất đỏ của miền ven biển, có những mái tranh đơn sơ treo
lưới đánh cá, có giếng nước chung nơi cả xóm tụ họp mỗi sáng. Và trên hết, có
những tâm hồn non trẻ, lớn lên trong sự chật vật của một xã hội biến động,
nhưng vẫn giữ trong lòng niềm vui trong trẻo của những ngày thơ dại.
Điều đặc biệt trong
Những Ngày Thơ Ấu là cách Võ Phú để những kỷ niệm tự chảy trôi mà không cần gò
ép. Phú không cường điệu hóa, cũng không tô vẽ một hình ảnh quê hương lý tưởng.
Thay vào đó, tác phẩm là một bức tranh chân thực về những điều giản dị nhất—một
ngôi trường cũ với bàn ghế xiêu vẹo, những ngày hè rong chơi với bạn bè, một
chuyến phiêu lưu trên biển cùng Phúc Ròm, hay chỉ đơn giản là bữa cơm đạm bạc
nhưng đầy ắp yêu thương trong một gia đình nghèo. Chính sự chân thật đó làm cho
Những Ngày Thơ Ấu không riêng là một câu chuyện cá nhân, mà là ký ức tập thể
của nhiều thế hệ đã từng lớn lên trong những năm tháng khó khăn ấy.
Nhưng vượt lên trên
những ký ức cá thể, tác phẩm này còn đặt ra một câu hỏi lớn hơn: Làm thế nào để
những thế hệ sau có thể hiểu được những gì đã qua? Khi chúng ta đi xa hơn, khi
những thế hệ mới được sinh ra trong một thế giới không còn những giếng nước
chung, những phiên chợ quê, khi tiếng Việt dần trở thành một ngôn ngữ thứ hai,
thậm chí là xa lạ đối với nhiều người trẻ trong cộng đồng hải ngoại—liệu văn
chương có thể là sợi dây níu giữ họ lại với nguồn cội?
Bấy giờ, Những Ngày Thơ
Ấu là một cuốn sách để đọc, nhưng còn là một cây cầu nối giữa các thế hệ. Đối
với những người lớn lên ở quê nhà, nó là một hồi chuông nhắc nhở về những giá
trị đã từng tồn tại. Đối với những người trẻ lớn lên ở hải ngoại, nó là một lời
mời gọi để hiểu hơn về nơi cha mẹ họ đã từng sống, về những gian khó mà họ chưa
từng trải qua và về những điều đã làm nên bản sắc của một dân tộc.
Văn học hải ngoại từ lâu
đã mang trong mình một sứ mệnh khó khăn: không riêng gìn giữ ngôn ngữ, mà còn
gìn giữ tinh thần, truyền tải những câu chuyện của quá khứ vào tương lai. Trong
bối cảnh đó, mỗi tác phẩm được viết ra sẽ là một sự sáng tạo cá nhân, cùng lúc
là một phần của dòng chảy lớn hơn—dòng chảy của ký ức, của bản sắc, của nỗ lực
tìm kiếm chính mình trong những đổi thay không ngừng.
Khi khép lại những trang
sách này, người đọc không rời khỏi một câu chuyện, để còn mang theo một nỗi
niềm, một chút suy tư về nơi mình đã từng thuộc về, hoặc nơi mình đang cố gắng
tìm lại. Và có lẽ, đó chính là điều tuyệt vời nhất mà văn chương nói chung và
Những Ngày Thơ Ấu nói riêng có thể làm được: kết nối chúng ta với quá khứ, với
chính mình, và với nhau.
Chốn Bụi, ngày 07 tháng
03 năm 2025
Uyên Nguyên