661 . LÊ ĐỨC LUẬN : THẰNG SÂM

                                                                                                    

THẰNG SÂM

 

       Nó tên Sam chứ không phải Sâm - viết đầy đủ là Samuel - phát âm ngắn gọn theo tiếng mẹ đẻ của nó là “xem” - “thằng Xem”. Nhưng khi ông Tư “lượm” nó về nuôi, ông gọi nó là “thằng Sâm”. 

Chuyện đời thằng Sâm tưởng chỉ xảy ra ở những xứ nghèo khó ở châu Phi, hay trong những nước có chiến tranh loạn lạc. Nhưng nó lại diễn ra trên một đất nước được coi văn minh, thịnh vượng nhất toàn cầu.  Thế mới lạ! 

Tôi được nghe kể lại những ngày thơ ấu của thằng Sâm từ ông Tư hay vài người trong khu phố và đôi khi chính tôi chứng kiến khiến tôi xúc động… Tôi muốn viết lại thành một truyện ngắn. Nhưng khi viết được một đoạn thì mắt tôi nhòa lệ, tôi không tìm ra những chữ diễn tả được hết tiếng lòng đang rung động.

Thế là, tôi rưng rưng muốn khóc - không viết được nữa. 

Ngày tháng trôi qua, thằng Sâm được ông Tư nuôi nấng, cưng chiều, cho đến trường học như bao đứa trẻ khác. Ông Tư nói với thiên hạ: “Tôi yêu quý nó như sâm, như nhung (1) nên đặt tên cho nó là Sâm.” 

Chiều nay, trên đường dạo mát, tôi thấy ông Tư đang đứng chờ xe school bus ở góc đường để đón thằng Sâm. Thằng Sâm xuống xe, chân đi cà nhắc, ông Tư vội đến bên nó, ông cầm cái cặp sách học trò (school bag) trên tay thằng Sâm khoác lên vai mình, rồi cúi xuống… Thằng Sâm leo lên lưng ông, hai tay choàng cổ, trông rất nhịp nhàng. Có lẽ ông Tư đã cõng nó nhiều lần nên nó quen với những động tác gọn gàng như thế. 

Tôi đến gần, hỏi ông Tư: “Hôm nào ông cũng cõng nó như thế à?” - “Thỉnh thoảng thôi - hôm nay nó chạy nhảy đá banh bị trặc chân nên mới cõng, chứ thường ngày tôi nắm tay nó dẫn về nhà.” 

Không nghe được thằng Sâm thỏ thẻ điều gì bên tai ông, mà ông Tư cười và lộ cái vẻ hạnh phúc trên khuôn mặt già nua. Tôi cảm thấy có một chút vui lây dấy lên trong lòng - vui với cái tình người trong kiếp nhân sinh…

Vậy là, tối hôm đó, tôi viết được một truyện ngắn “Kể Chuyện Thằng Sâm”.

 

Những cuộc biểu tình vừa qua làm náo động cả thành phố Los Angeles… Ông Tư chỉ ngồi nhà, xem tin tức qua TV. Hôm nay, các cuộc biểu tình không còn rầm rộ. Ông Tư muốn ra phố “xem dân cho biết sự tình.” Ông lấy bộ đồ lính rằn ri ra mặc, đội cái mũ beret màu đỏ có gắn phù hiệu nhảy dù. Ông nghĩ như thế ông sẽ không giống những người di dân gốc Mễ - sẽ không bị cảnh sát hỏi giấy tờ.  

 

Thành phố Los Angeles chiều nay mang một vẻ trầm lắng khác thường. Ở một góc phố, trên đại lộ Broadway, một ông già người da đen - nét mặt trầm buồn, đang cần mẫn quét từng mảnh thủy tinh vỡ vụn và nhặt những chai lọ vung vãi bên lề đường. Xa xa một nhóm công nhân cặm cụi dọn dẹp các ụ rác, lốp xe đốt cháy nằm giữa lòng đường. Những chiếc xe cảnh sát đậu ở ngã tư, chớp đèn liên tục giữa cái không khí nặng nề với mùi khét của khói và hơi lựu đạn cay vẫn còn phảng phất.

Đường phố thưa người, họ bước đi trong im lặng, rụt rè như thể sợ những bước chân mạnh mẽ sẽ làm cho thành phố náo động trở lại - điều mà nhiều cư dân thành phố Los Angeles không muốn xảy ra. 

Thành phố này, từng chứng kiến bao lần dậy sóng. Những cuộc biểu  tình trước đây chỉ có cuồng nộ và đốt phá… Nhưng lần này ngoài cái bất bình, phản đối chính sách di dân quá khắt khe của chính quyền Tổng Thống Trump, còn có những giọt nước mắt rơi xuống khi cảnh bắt bớ diễn ra: Một người đàn ông Mễ bị còng tay, dẫn đi trước mặt đứa con gái nhỏ. Đứa bé khóc thét, níu lấy tay áo của cha, nói lời cầu khẩn: Daddy, don’t go… Nhưng cảnh sát vẫn đẩy người cha lên xe, đóng cửa lại. Đứa bé đứng nhìn theo, nghẹn ngào không nói thêm lời nào, nước mắt cứ trào ra đầm đìa trên má. Cảnh tượng đó đã làm biết bao giọt nước mắt âm thầm chảy ngược về tim của nhiều khách qua đường có lòng nhân ái.

 

Từ trước đến nay, ông Tư vẫn nghĩ chuyện Tổng Thống Trump cấm hay bắt di dân bất hợp pháp tràn vào nước Mỹ là đúng - quốc gia phải có biên cương, có luật pháp… cũng như nhà ở có rào dậu, gia đình có gia quy.

 Nhưng chiều nay trông thấy những cảnh tượng đau lòng: Nhiều tấm bảng viết vội bằng bút lông trên tấm carton cũ những dòng chữ như tiếng kêu bật ra từ con tim của những người lao động nghèo khổ: “Justice for All Immigrants.” “We are not criminals!” Rồi trông thấy một người mẹ trẻ ôm đứa con thơ đứng bên vệ đường, giương tấm bảng: “Let my child dream.” 

Lòng trắc ẩn trồi lên trước những cảnh tượng thê lương ấy… 

Thằng Sam là đứa trẻ đến đúng lúc, khi lòng trắc ẩn đang trổi dậy trong lòng ông Tư . Ông đón nhận nó như cứu vớt một mảnh đời bất hạnh trước cảnh phân ly… 

Ông Tư lang thang trên phố Los Angeles suốt buổi chiều, cho đến lúc mặt trời đã khuất sau dãy Santa Monica, ánh lên màu tím sẫm. Rồi hoàng hôn buông xuống, phố đã lên đèn nhưng vắng khách vãng lai. Thành phố không còn cảnh nhộn nhịp như ngày nào mà lặng lẽ, dìu hiu… và hình như đâu dây vẫn còn vọng lại tiếng khóc nghẹn ngào trước cảnh phân ly.

Ông Tư rảo bước đến chỗ đậu xe để lấy xe về nhà - lòng buồn rười rượi… Bỗng trước mặt ông, nơi ngã rẽ vào khu phố Tàu (Chinatown) có hai đứa nhỏ đang bới thùng rác. Ông bước đến gần thằng lớn bỏ chạy, nhưng thằng nhỏ, khoảng sáu bảy tuổi đứng lại nhìn ông, không có vẻ gì sợ hãi. Nó đang cầm trên tay nửa vòng cái bánh donut. Nó nói lắp bắp những gì ông không hiểu.

Nhưng, trời ơi! Thằng bé dễ thương làm sao… Tự nhiên ông Tư cúi xuống ôm nó vào lòng, nghẹn ngào: “Con ơi! Sao mà tội nghiệp thế này hở con?

Thằng bé nghe ông nói, nó cũng chẳng hiểu gì, nhưng trông ông rưng rưng nước mắt, tự nhiên nó ôm lấy chân ông, nói tiếng Anh ngọng nghịu giọng Spanish:

- Con không biết cha mẹ con đi đâu - mấy ngày nay không trở về nhà nữa.

Ông Tư hiểu lý do, nhưng chưa giải thích cho nó hiểu hết nguồn cơn, ông xoa đầu nó như để an ủi… rồi ông hỏi:

- Tên con là gì?

- Sam. Nó trả lời

- Con mấy tuổi?

- Bảy tuổi.

Ông Tư nói với nó những lời thật dịu dàng:

- Bây giờ con về nhà ông, ở với ông, rồi ngày mai ông sẽ đưa con đi tìm cha mẹ của con. Con chịu không?

Thằng bé gật đầu. Thằng anh đứng cách đó khoảng mười lăm mét, có lẽ nghe được câu chuyện, nó vẩy tay và gào lên:

- Sam! Đi… (let’s go!)

Thằng Sam nắm tay ông Tư kéo đi về hướng thằng anh. Ông Tư đi theo. Nhưng thằng anh cứ giữ khoảng cách, không để thằng Sam và ông Tư đến gần. Thằng Sam kéo tay ông Tư chạy đến gần thì thằng anh cũng chạy để giữ khoảng cách. Cứ thế chạy một khoảng đường dài… Thằng Sam kêu lên:

- José! Trở lại đây! Không sao đâu…

Nhưng thằng anh José cứ chạy, rồi nó quẹo vào một ngã ba đi vào khu chợ Tàu.

Khi thằng Sam và ông Tư đến ngã ba, thì thằng José đã mất hút vào trong khu chợ tối om - các cửa hàng đã đóng cửa.

Thằng Sam khóc! Nó cất tiếng gọi nghẹn ngào:

- José! José! José ơi!

Ông Tư xúc động, cúi xuống ôm nó vào lòng an ủi:

“Con ơi! Ta ở đây đợi José một lúc, đừng khóc nữa…”

Thằng Sam gật đầu, ngưng khóc. Nó có vẻ mệt lả. Nó nhìn nửa khoanh donut trên tay như thể muốn ăn, nhưng lại cho vào túi áo.

Ông Tư hiểu ý, ông bảo:

- Con để dành nửa cái bánh đó cho José, bây giờ ông cháu mình vào tiệm Mc Donald ăn tối, rồi trở ra tìm José nhé.

Mắt thằng Sam sáng lên, nó gật đầu. Ôi! Được vào tiệm Mc Donald!  Nó tự hỏi: “sao mà sang thế?”. Nó nhớ lại, trước đây mỗi tháng một lần cha nó đưa cả gia đình đi ăn Mc Donald là cả một trời hạnh phúc! Bây giờ, một ông già xa lạ lại cho đi ăn Mc Donald. Nó vui ra mặt.

Trông vẻ mặt hớn hở của thằng Sam khi vào tiện Mc Donald,  ông Tư thấy thương cho những đứa con nhà nghèo - được vào Mc Donald coi như sang cả… Ông Tư hỏi nó muốn ăn thứ gì, nó trả lời: -“Hamburger”.

Ông Tư order hai cái hamburger, ông cháu ra bàn ngồi ăn. Thằng Sam chỉ ăn nửa cái, còn nửa cái gói lại cho vào túi. Ông Tư hiểu ý nó, nhưng hỏi thử:

- Con ăn nửa cái bánh đã no rồi à?

- Chưa no, nhưng để dành cho José.

Tự nhiên ông Tư ứa nước mắt, cầm tay nó, nói trong xúc động:

- Con ăn đi… ông sẽ mua cái khác cho José.

 

Ra khỏi tiệm Mc Donald, thằng Sam nắm tay ông Tư đi về hướng chợ Tàu. Đến ngã ba khi nãy, ông cháu dừng lại. Chờ! Nhưng từ ngã ba nhìn vào con đường hun hút dưới ánh đèn lung linh, còn trong khu chợ tối om, tĩnh lặng…

Ông Tư đã từng nghe nói, khu phố Tàu có nhiều tội phạm. Ông cảm thấy rờn rợn… Ông nói với thằng Sam:

- Khu phố này có nhiều du đãng lắm, ở đây lâu không tốt đâu con ạ, bây giờ về nhà ông, ngày mai ta sẽ ra tìm José.

Thằng Sam lưỡng lự. Ông Tư phải ra dấu cho nó hiểu ở đây lâu sẽ nguy hiểm. Nó hiểu… Rồi nó gật đầu. Nhưng nó nắm tay ông Tư đi về hướng có tiệm 7- Eleven gần đó, còn mở cửa.

Ông Tư chưa hiểu ý định của thằng Sam, nhưng ông cứ đi theo để xem nó muốn điều gì.

Trên đường đến tiệm 7- Eleven, ông Tư suy nghĩ mông lung về luật “trách nhiệm dân sự”: Đưa nó về nhà có thể ông bị quy tội “bắt cóc” trẻ con. Đưa nó đến nhà thờ, hay Hội Từ Thiện, hoặc đưa vào đồn cảnh sát là điều ông không muốn. Linh tính báo cho ông biết: Chúa đã giao cho ông trách nhiệm phải chăm sóc đứa trẻ bất hạnh này. Và ông cảm thấy giữa ông và thằng Sam như có cái cơ duyên tiền định - không thể tách rời, dù cho trong một xã hội thượng tôn pháp luật và lắm luật lệ khiến nhiều người ngại ngần trước tình huống bi thảm. Nhưng bây giờ, đối với thằng Sam ông không e ngại - ông quyết tâm không giao nó cho ai nuôi dưỡng trừ cha mẹ của nó.

 

Đến tiệm 7- Eleven, thằng Sam vừa bước vào, một người phụ nữ trạc tuổi bốn mươi là nhân viên của tiệm chạy đến ôm thằng Sam, mừng rỡ, hỏi vội, quên cả việc chào ông Tư.

- Mấy hôm nay con đi đâu? Còn thằng José đâu? Dì mong quá trời à!

- Con đi lang thang tìm cha mẹ. Anh José chạy vào chợ Tàu, rồi biến mất, chờ mãi không thấy ra. Thằng Sam trả lời.

- Trời ơi! Nó chạy vào đó làm gì. Cái chỗ hay bắt cóc trẻ con.

 

Ông Tư trông thấy sự lo lắng và quan tâm đặc biệt của người phụ nữ này đối với anh em thằng Sam - ông sợ bà ta sẽ giữ thằng Sam ở lại với bà, nên ông kể hết mọi chuyện từ khi gặp anh em thằng Sam và nói phủ đầu để “xí chỗ”:

- Chúa đã khiến tôi gặp anh em thằng Sam, như vậy tôi có trách nhiệm bảo bọc nó cho đến khi nào tìm gặp được cha mẹ của nó. Cô làm chứng cho tôi là người bảo dưỡng nó trong hoàn cảnh thương tâm này để tránh trường hợp người ta đem cái luật “trách nhiệm dân sự” kết tội tôi “bắt cóc” trẻ con.

Người phụ nữ lưỡng lự…Nhưng nhìn tư cách và nét mặt hiền từ với lời nói chân tình của ông Tư, bà ta tâm sự:

- Tôi là bạn thân của mẹ thằng Sam, tôi sang Mỹ lâu rồi, đã có quốc tịch là công dân Mỹ. Cha mẹ thằng Sam mới trốn qua đây, chưa có giấy tờ nên mới bị bắt cách đây mấy ngày. Cha nó làm cho tiệm sửa xe, mẹ nó làm ở nhà hàng - cuộc sống tạm ổn, hai anh em thằng Sam cũng được đi học đàng hoàng. Nhưng bây giờ xảy ra cớ sự. Hai thằng nhỏ bơ vơ. Thấy thật đau lòng - chưa biết tính thế nào cho ổn… Tôi có ba đứa con, tôi làm lương vừa đủ sống, khó lòng cưu mang chúng nó. Ôi! Cái cảnh nghèo khó! Biết làm sao cho chúng nó khỏi cảnh bơ vơ(?).

Thấy người phụ nữ có vẻ suy tư lo lắng, ông Tư móc ví đưa tấm danh thiếp (business card) cho bà ta, nói:

- Cần gì bà cứ liên lạc với tôi qua số điện thoại trên business card.

Người phụ nữ xem tấm danh thiếp, mắt sáng lên với vẻ vui mừng, nắm tay ông Tư:

- Ồ! Tôi biết văn phòng địa ốc của ông - cách đây có bao xa đâu. Vậy là thằng Sam tốt phước. Thôi xin ông rủ lòng thương xót cưu mang nó. Tôi sẽ làm chứng.

Rồi bà ta lấy bút ghi số điện thoại của bà trên tờ giấy nhỏ trao cho ông Tư:

- Đây là số điện thọai của tôi. Tên tôi là Maria. Cần điều gì xin ông cứ gọi, tôi sẽ đến ngay văn phòng của ông.

Rồi bà ta nói với ông Tư với vẻ lo lắng:

- Thằng José đi vào khu chợ đó, có thể bị an ninh khu chợ bắt gìữ, cũng có thể bị bọn côn đồ bắt cóc..

Bà ta rươm rướm nước mắt, ôm thằng Sam,  nói nhỏ:

- Con theo ông về nhà, ở với ông. Bây giờ cha mẹ con bị người ta bắt đi rồi, khi nào biết tin, dì sẽ cho con biết. Ở với ông thật ngoan nghe con.

Thằng Sam gật đầu!

Người phụ nữ đứng dậy, nắm tay ông Tư:

- Ông ơi! Thằng Sam may mắn, nhưng chưa biết số phận thằng José thế nào, ngày mai tôi sẽ ra chợ Tàu dò la tin tức. Có lẽ khi nãy nó thấy ông mặc đồ lính - nó sợ! Thằng này rất sợ lính và cảnh sát.

Bà ta tiếp tục với giọng nghẹn ngào:

- Ngày mai ông có thể đưa thằng Sam vào trường, hỏi cô giáo của nó cách thức bảo trợ, nuôi nấng nó thế nào cho đúng luật. Cô giáo rất thương nó và cũng là dân Xì nhập cư.

- Được rồi! Bà yên tâm - tôi sẽ lo cho nó. Tôi sẽ cho bà biết mọi tin tức.

 

Ra khỏi tiệm 7-Eleven, thằng Sam nắm tay ông Tư đi về khu chung cư gần đó. Trước đây anh em nó ở cùng cha mẹ trong căn apartment tẩng ba. Nhưng mấy hôm nay cha mẹ nó bị bắt. Người quản lý cho thay ổ khóa. Từ hôm đó hai đứa nhỏ coi như vô gia cư - ban ngày lang thang bới thùng rác kiếm ăn, đêm đến quá mười giờ tối - vắng người - hai anh em nó mới lén vào phòng giặt (laundry room) ở tầng trệt ngủ qua đêm. Trời chưa sáng tỏ, anh em nó rời phòng giặt, lánh mặt mọi người. Bây giờ thằng Sam dẫn ông Tư vào đó thử xem thằng José về chưa. Nhưng không thấy bóng dáng thằng José. Thằng Sam rưng rưng đi vào góc tối, nơi có hai túi xách học trò (school bag) đã sờn quai dấu sau mấy cái máy giặt, nó lấy một cái đeo vào vai, rồi lấy cái hamburger ông Tư mua cho lúc nãy và nửa khoanh bánh donut cho vào cái school bag kia và dấu vào chỗ cũ.

Nhìn cảnh ấy ông Tư rơi nước mắt, cúi xuống nắm tay nó, nghẹn ngào nói:

- Con ơi! Bây giờ khuya rồi, chắc José không trở về đây đêm nay. Vậy ta về nhà thôi con ạ.

Thằng Sam đứng dậy nắm tay ông Tư ra khỏi phòng giặt.

 

Lúc này đã quá mười một giờ. Cả nhà vẫn thức đợi ông Tư với vẻ lo lắng. Khi ông Tư mở cửa bước vào với đứa bé. Cả nhà mừng rỡ nhưng ngạc nhiên trông thấy ông nắm tay thằng bé dẫn vào rất âu yếm.

Ông Tư kể hết mọi điều đã xảy ra. Con gái ông đến ôm thằng Sam vào lòng, rưng rưng khẽ nói: “Khốn khổ đời con! Mẹ sẽ nuôi con…” Tiếng mẹ mà con gái ông tự nhiên thốt lên làm ông Tư cảm thấy mát dạ. Hai đứa cháu ngoại của ông Tư - thằng Hùng, con Oanh đứng cạnh mẹ, nhìn thằng Sam với ánh mắt trìu mến.

 

Từ đó thằng Sam được xem như đứa con út trong gia đình. Thằng Hùng, con Oanh có thứ gì thì thằng Sam có thứ ấy. Thằng Hùng mười tuổi, con Oanh tám tuổi, thằng Sam bảy tuổi, ba đứa coi như cùng trang lứa, nên có những trò chơi thích hợp với nhau. Đi học về chúng nó chơi bóng đá, cầu lông hay ra hồ bơi lội - thoải mái hồn nhiên…

 

Tưởng rằng như thế thằng Sam sẽ vui và sẽ quên thằng anh José. Nhưng không! Đôi khi ông Tư thấy nó ngồi một mình trên ghế đá trong góc khuất sau vườn nhìn xa xăm với ánh mắt buồn rười rượi. Ông Tư xúc động đoán biết nó đang nhớ về quá khứ và nhớ thằng José.

 

Ông Tư hồi tưởng - ông cũng có những buổi chiều buồn rười rượi… ngồi trên ghế đá trong Thảo Cầm Viên Sài Gòn nhớ về người anh hiền như đất - anh Thuấn - lúc nào cũng chiều chuộng và nhường nhịn em. Nhớ lại những buổi chiều anh Thuấn cõng đi chơi quanh Hồ Hoàn Kiếm hay anh em vào Vườn Bách Thú xem khỉ làm trò.

Rồi một buổi chiều thu se lạnh năm 1954, anh em thất lạc nhau trên đường trốn thoát từ Hà Nội ra Hải Phòng để di cư vào Nam.

Bây giờ thấy thằng Sâm ngồi một mình với ánh mắt thật buồn trông ra phố. Ông biết nó đang mong được gặp thằng José như ông mong được gặp lại người anh hiền như đất của ông.

Từ đó ông dành cho thằng Sâm một tình thương đặc biệt mà hai đứa cháu ngoại của ông không có. Ông mở một trương mục ở ngân hàng đứng tên thằng Sâm. Ông bỏ tiền vào đó và để lại tờ di chúc cho con gái: “ Số tiền này để cho thằng Sâm ăn học khi lên Đại học”. Ông lo xa - nhỡ một mai ông qua đời, chưa chắc con gái ông đủ tiền cho thằng Sâm ăn học.

 

Thời gian trôi qua, thằng Sâm được nuôi nấng, cùng đi học, cùng vui chơi với thằng Hùng, con Oanh. Nhưng trong lòng nó vẫn canh cánh nhớ về thằng anh José…Bao lần ông Tư đi tìm thằng José đem về cho nó, nhưng hoàn toàn thất vọng.

 

Hôm nay, ngày Lễ Tạ Ơn - Thanksgiving, cả nhà quây quần bên bàn ăn, thưởng thức món gà tây đút lò với khoai tây nghiền. Thằng Sâm ngồi cạnh ông Tư, nó thỏ thẻ: “Con nhớ José. Không biết giờ này José ở đâu và có được ăn gà tây nướng như thế này không?”

Ông Tư nghe như nghẹn ngang cổ. Cả nhà xúc động, rưng rưng… nhìn thằng Sâm như muốn khóc.

Ông Tư để chiếc nĩa xuống bàn, đặt tay lên vai nó, an ủi:

-“Con ơi! Chính trị đặt ra biên cương, nhưng tình yêu thương  mà Chúa ban cho loài người thì không có biên giới. Rồi đây, Chúa sẽ soi sáng lòng người để đưa José và cha mẹ về lại với con.”

 

Thằng Sâm không hiểu hết ý nghĩa sâu xa câu nói của ông Tư, nhưng nó cảm nhận được những lời cuối cùng: “Chúa sẽ soi sáng lòng người để đưa José và cha mẹ về với nó.”

Nó hy vọng! Rồi từ hôm ấy, những lần đi lễ nhà thờ với ông Tư nó ngồi lại rất lâu chờ khi trong nhà thờ không còn ai, nó lên quỳ dưới chân tượng Chúa. Nó cầu nguyện…

 

LÊ ĐỨC LUẬN

 (Tháng 12-2025)

 (1) sâm, nhung là tên hai vị thuốc bổ mắc tiền.