Tạp Chí Văn Phong: 502. Chuyên đề "VIẾT BÊN DÒNG POTOMAC (1975-2025)" Kỳ 77 : TT -THÁI AN Cái nghề chịu đấm ăn xôi.

Trong ảnh - Bà TT - Thái An

Thái An sinh năm 1954 tại Hải Phòng. Được 2 tháng tuổi, mẹ bế di cư vào Nam. Di tản vào tháng 4, 1975. Theo cha đến Đài Loan. Ở Đài Loan đến năm 1989 thì qua Mỹ. Bachelor of Science in Management Information Systems (George Mason University, 1996).

CÁI NGHỀ CHỊU ĐẤM ĂN XÔI

Mỗi thứ Ba, trong giờ đi lấy thực phẩm miễn phí cho những người già trong cái nhà già này, các nhân viên săn sóc người già (personal Care Aid/PCA) phải thay mặt bệnh nhân của mình mà đi lấy thực phẩm cho họ. Đó là lúc các bà nhân viên này có cơ hội gặp nhau hầu như đủ mặt.

Gặp nhau thì có nhiều chuyện để nói, để than thở về bệnh nhân của mình. Dù biết rằng không nên kể về đời tư của bệnh nhân, nhưng hễ ảnh hưởng đến việc làm của mình thì nó trở thành chuyện công, chuyện tập thể của cái cộng đồng săn sóc người già yếu bệnh hoạn này.

Đôi khi trong lúc đi giặt quần áo cho bệnh nhân ở phòng giặt hay trong lúc ăn trưa trong phòng nghỉ họ cũng gặp nhau, hay thỉnh thoảng đi đổ rác họ cũng gặp nhau. Họ thường trao đổi số điện thoại để khi rảnh rỗi thì gọi cho nhau. Họ dễ thông cảm với nhau vì là đồng nghiệp. Vì thế, bệnh nhân nào dễ tánh, dễ chịu hoặc bệnh nhân nào khó tánh, khó chịu hay quái ác thì toàn thể cộng đồng PCA đều hay biết. Vì họ có băng tần truyền thanh của họ, chẳng ai cấm được.

Tuy nhiên, nếu hai hay ba người làm chung cho một bệnh nhân, người làm ca ngày, người làm ca đêm thì lại hay xảy ra xung đột. Vì người làm ca ngày thường phải làm nhiều việc nhà hơn, như thổi nấu, giặt quần áo, dọn dẹp, lau chùi, cho bệnh nhân uống thuốc đúng giờ, thay tã, thay áo, thỉnh thoảng còn phải theo bệnh nhân đi bác sỹ, đi chợ. Người ca đêm nếu biết việc thì phải dọn dẹp phần rác của mình, phần cần giặt giũ của mình. Nhất là nếu bệnh nhân có làm ướt giường, ướt quần áo ban đêm khi ngủ thì người ca đêm nên thay ra giường và quần áo cho bệnh nhân, sau đó phải giặt ngay. Nếu bỏ lại cho người ca ngày vào xử lý thì dễ đụng độ lắm.

Vì thế không phải mấy người làm nghề săn sóc người già đều thông cảm nhau hết đâu. Có chị Hậu làm nhân viên săn sóc cho cụ Bánh, chị làm ca ngày. Chị rất ghét anh Sơn là người làm ca đêm cho bác Bánh vì chị bảo anh này không chịu dọn dẹp phần của anh, để lại cho chị vào dọn. Vì thế có lần chị yêu cầu công ty cho anh Sơn nghỉ, công ty giảng hòa giữa hai người. Chị ức lắm, bận sau chị xúi bác Bánh gọi vào công ty yêu cầu công ty cho anh Sơn nghỉ. Trong lúc bác nói chuyện trong điện thoại với công ty, chị đứng bên cạnh nhắc bác: “Nói cho anh Sơn nghỉ, kiếm người khác thế”. Anh Sơn cũng chẳng vừa, thỉnh thoảng anh lại biên thư kể những cái sai quấy của chị Hậu và xin công ty cho chị Hậu nghỉ. Họ ghét nhau như kẻ thù.

Chị Bông làm PCA cho bà Sáu được đúng một tuần thì xin nghỉ, đến lượt chị Công vào làm cũng chỉ vài ngày là xin nghỉ. Công ty của bà Sáu đã gửi cả thảy 5 người đến làm cho bà mà người làm lâu nhất cũng chỉ được hai tuần.

Dĩ nhiên công ty phải hỏi 5 bà PCA này cho ra lẽ. Theo như lời tường thuật của 5 bà này, thì bà Sáu có cái miệng dơ dáy, chuyên chửi tục. Bà chửi PCA luôn mồm và đổ thừa người làm ăn cắp của bà từ cái giẻ lau bàn đến cái khăn lau tay, chai dầu gió, hay đôi dép cao su đã mòn. Bà chửi rất tục, cho PCA ăn đủ thứ dơ bẩn nhất của bà.

Có lần bà Sáu đổ thừa chị Hà ăn cắp cái khăn lau tay và chửi rủa mày tao thậm tệ, hạ nhục thậm tệ:

-Bộ mày lấy cái khăn tay của tao về lau bàn thờ hả? Mày mà không trả lại cho tao, tao trù cho toàn gia của mày bị chết tươi, ra đường là bị xe đụng chết bất đắc kỳ tử.

Tức quá, chị Hà chửi lại ngay, không kém phần hiểm độc:

-Nè! Tôi nói cho bà hay cái bàn thờ của tôi quý lắm à nghe. Phải mua khăn mới sạch sẽ mới xứng đáng chùi à nghe. Còn cái khăn tay cũ xì của bà cho không ai dám rờ tới, đừng nói đem ra lau bàn thờ. Bà rủa tôi làm sao thì bà phải chịu làm vậy! Bà vu cáo cho tôi, bà phải bị lăn ra chết bất tử. Kiếp sau bà phải làm con chó ăn cứt của mọi người bị bà chửi rủa, vu oan.

Nói xong chị Hà xách túi ra về, bỏ việc, trong lúc bà Sáu chưng hửng chưa nghĩ ra câu trả lời cho hiểm độc hơn. Bà chỉ biết la hét chói lói:

-Đồ mất dạy, đồ ăn... của tao!

Nhưng chị Hà đâu còn ở đó mà nghe bà chửi nữa.

Sau đó công ty này không thể kiếm ra PCA khác để làm cho bà Sáu, vì tánh nết bà Sáu và cái “nghề” chửi rủa độc hại của bà đã vang lừng trong cái building này, nghe đến tên bà chẳng PCA nào muốn nhận việc.

Thế là bà Sáu phải gọi công ty khác năn nỉ họ nhận làm cho bà. Nhưng chẳng bao lâu sau, công ty thứ nhì cũng cáo từ bà vì tình trạng như cũ cứ tái diễn. Bà Sáu lại phải gọi công ty thứ ba, rồi thứ tư, rồi thứ năm. Nghĩa là bà đã đổi hết công ty này đến công ty khác.

Có công ty được bà Sáu gọi xin nhận bà mà người ta cứ làm lơ, mặc cho bà gọi năm lần bảy lượt và để lại tin nhắn nhiều lần. Vì họ đã nghe danh của bà, họ không muốn rơi vào ngõ bí nhận bà vào mà không kiếm ra PCA chịu làm cho bà.

Nhưng rốt cuộc bà Sáu cũng kiếm ra một công ty chịu nhận bà, nhưng công ty này đe bà rằng bà mà còn chửi rủa PCA mỗi ngày nữa thì không kiếm ra người làm cho bà, họ sẽ gọi bộ xã hội đưa bà vào nhà dưỡng lão ở với ông bà già người Mỹ, lúc đó hết dám chửi người Mỹ bằng tiếng Việt. Vì chửi họ, họ không hiểu thì sẽ gọi cảnh sát vì tội gây ồn ào rối loạn. Thế là bà Sáu chối lia lịa rằng bà có chửi ai bao giờ đâu, chỉ vì họ không biết cách làm việc nên bà la sơ sơ thôi; họ chỉ vu oan cho bà!

Có một bà bệnh nhân khác cũng có cái miệng độc hại không thua gì bà Sáu, đó là bà Hường. PCA nào cũng đồn rằng miệng bà Hường còn độc hơn miệng bà Sáu nữa.

Nhà bà Hường có thêm một con chó. Bà Hường lại hút thuốc lá liền tay. Cái apartment của bà luôn có mùi thuốc lá và mùi chó. Từng ấy thứ cộng lại khiến nhiều người vào làm cho bà Hường vài ngày là tháo chạy. Ấy thế bà Hường không bao giờ thấy mình hung dữ, độc ác với PCA. Bà luôn đổ lỗi cho PCA không biết làm việc.

Chị Lộc làm cho bà Hường một ngày là xin nghỉ, chị bảo rằng làm cho bà Hường còn phải hầu cả con chó của bà, bà để giấy báo trong buồng tắm cho con chó của bà đi ra đó, bay mùi thối hoắc, bắt PCA phải dọn dẹp, lót báo khác cho nó ị. Chị Lộc rất sợ thú vật, bản thân chị không thích nuôi chó mà phải hầu chó của bà Hường thì chị chịu thua. Chưa hết bà Hường còn hạch hẹ:

-Dọn cho con chó có chút xíu chứ khó nhọc gì mà cằn nhằn? ĐM! Tôi đâu có ăn uống bao nhiêu, làm cho tôi sướng quá trời, còn làm biếng nữa hả?

Chị Lộc cãi lại:

-Dạ nấu ăn với dọn dẹp cho bà thì tôi không ngại. Nhưng con chó thì tôi không muốn hầu cứt hầu đái của nó. Thêm phần, lông của nó rớt đầy nhà, tôi sợ dính đến tôi. Hơn nữa, bà chửi suốt ngày tôi chịu không nổi. Bà kiếm ai khác thì kiếm đi, tôi bỏ làm!

Bà Hường phải đổi PCA đến người thứ tám, có người làm được một tuần, có người vài tuần, có người chỉ vài ngày, có người chỉ một ngày mà thôi.

Những người đã làm cho bà Hường đều kể lại cho những PCA khác trong building này về bà. Ai cũng biết bà luôn miệng chửi ĐM, và bà chửi bất cứ lúc nào, hễ thấy mặt PCA là chửi; giọng bà lại the thé nghe rợn người. Chị Cúc kể rằng khi bà vừa đi nhà thương về, chị đến làm cho bà ngày đầu, vừa đẩy xe lăn tay cho bà vào cửa đã bị bà chửi:

-ĐM! Mày đẩy xe mà cũng không biết đẩy nữa sao?

Khi bà cần đi cầu, chị Cúc đẩy xe đưa bà vào nhà vệ sinh, vừa đỡ bà ra khỏi xe đã nghe bà chửi:

-ĐM! Mày không biết đỡ hay sao mà lâu vậy?

Một chị khác đến thay thế, vừa làm ngày đầu; khi cúi xuống đỡ cái chân mới cưa của bà lên ghế theo lời yêu cầu của bà, bà chửi ngay:

-ĐM! Có nhiêu đó mà cũng không biết làm hả?

Chị khác trước khi ra ca, rửa chén bát xong đế cái rổ y nguyên chỗ cũ trên bếp bị bà chửi ngay:

-ĐM! Rửa xong phải cất đi chứ. Cái thứ này đi ở cho người ta bị người ta đuổi ngay tức khắc.

Chưa hết, lúc nào bà cũng nhờ PCA đi mua thuốc lá cho bà, ai từ chối không mua thì bà chửi xối xả ngay.

Khi chỉ còn một người chịu đấm ăn xôi ở lại làm cho bà, chị này đã cải nhau với bà và đòi nghỉ, bà đuổi ngay và còn đe:

-Nghỉ thì tôi kiếm công ty khác, thiếu gì công ty sẵn sàng đưa người tới làm cho tôi.

Chị Nở trả lời ngay:

-Bà có gọi công ty khác thì cũng là tụi tôi làm thôi. Tụi này làm cho hai ba công ty cùng một lúc. Ai cũng biết tiếng của bà hết rồi, không ai thèm đến làm cho bà đâu.

Bà Hường tức quá gọi ngay công ty khác trước mặt chị Nở. Chị nghe thấy rõ ràng công ty kia từ chối không nhận ca của bà vì họ đã nghe những PCA từng làm cho bà nói nhiều về bà. Họ nói thẳng với bà Hường rằng họ không kiếm ra người làm cho bà.

Khi chị Nở đã bỏ về, bà Hường gọi lại xin lỗi và năn nỉ chị trở lại làm cho bà, vì chị là người cuối cùng làm cho bà. Bà Hường biết nịnh khi cần thiết để được việc cho bà. Nhưng chứng nào tật nấy, bà không bao giờ để yên cho PCA.

Chị Nở vì muốn kiếm thêm tiền nên trở lại làm cho bà Hường. Bà Hường khoe với chị Nở cũng như đã từng khoe với những PCA khác về thân thế của bà:

-Bộ tưởng tôi từ dưới đất chui lên sao chứ? Gia đình tôi là gia đình danh giá, má tôi mở tiệm bán thuốc Tây trên đường Hồng Thập Tự trước 1975. Má tôi có mình tôi là con rồi bỏ ba tôi, má tôi lấy chồng khác. Nhưng hồi đó tôi quậy lắm, một năm tôi đổi trường đến 10 lần, vì đi đâu tôi cũng đánh lộn. Hết trường này đuổi đến trường khác đuổi nên cha dượng tôi ghét tôi lắm. Bây giờ má tôi mới chết ở Mỹ cách đây ba năm, ông cha dượng ở một mình trong nhà già khác mà không bao giờ liên lạc với tôi.

Chị Nở nghe đến “Con nhà danh giá” thì cười nói:

-Thôi! Bà đừng nhắc tới con nhà danh giá nữa. Con nhà danh giá không ai chửi ĐM suốt ngày như bà đâu. Con nhà danh giá cũng không ai đi đâu đánh lộn đó như bà. Nói ra mang tiếng “Con nhà danh giá” thứ thiệt quá. PCA làm có mấy ngày mà chịu không nổi bà, huống chi má bà với cha dượng phải ở dài dài với bà. Tội nghiệp cha dượng với má bà thì có.

Thế là bà Hường lại lên cơn tam bành chửi chị Nở đủ lời tục tỉu, dơ dáy. Chị Nở lại bỏ về không thèm làm nữa. Tối hôm đó bà Hường lại gọi chị Nở năn nỉ trở lại làm cho bà. Ít ra chị Nở là người gan lì, dám nói tay đôi tay ba với bà Hường thì còn ở lại làm cho bà. Những người hiền lành quá, không dám chửi lại thì rút lui, bỏ làm ngay. Nhưng chị Nở luôn than với mọi người rằng mỗi lần làm cho bà Hường xong về nhà chị phải uồng thuốc nhức đầu vì căng thẳng không chịu được. Sau hơn một tuần làm cho bà Hường, chị Nở xin nghỉ vì chịu hết nổi.

Nói chung, đa số PCA đều nói rằng họ không sợ làm cho những bệnh nhân nằm liệt giường cần thay tã đổ bô mỗi ngày nhiều lần. Tuy cực xác nhưng không cực tinh thần, về nhà họ còn có thể nghỉ ngơi dưỡng sức để ngày mai đi làm tiếp. Nhưng phần đông PCA rất ngán làm cho bệnh nhân bị bệnh lẫn, bệnh tâm thần, suốt ngày chửi rủa và đổ thừa họ ăn cắp thứ này thứ nọ, toàn những thứ không ra gì. Tối về nhà họ không ngủ được vì còn ức quá.

Tuy nhiên, cũng có những người PCA có tánh ăn cắp vặt từ nhỏ, dù bây giờ ở Mỹ, họ chẳng thiếu thốn gì nhưng vẫn ăn cắp. Họ ăn cắp vì thấy mấy cụ già lú lẫn không nhớ rõ mình có gì hoặc mất gì. Những thứ họ mất là đồ dùng hằng ngày như xà bông giặt, xà bông rửa chén, rửa tay, giấy vệ sinh, xì dầu, nước mắm, tương chao.

Có một bà bệnh nhân có con vào thăm mỗi tuần để tiếp tế những thứ trên cho mẹ. Người con khám phá ra bịch giấy vệ sinh 24 cuộn mới mua tuần trước sao tuần này đã hết. Chai nước mắm mới mở tuần trước tuần này đã cạn. Trong lúc cụ già ăn uống ít lắm, muỗi bữa ăn chỉ được vài thìa cơm hay nửa bát cơm và một ít thức ăn là nhiều rồi. Một chai nước mắm một cụ già dùng cả hai, ba tháng chưa hết. Thùng xà bông giặt mới mua đã gần hết. Cái áo len mới mua đã mất. Cái khăn tắm mới mua đã mất, chỉ còn lại cái khăn cũ. Hỏi ra chẳng ai nhận mình ăn cắp vì cụ có ba PCA làm cho cụ, vừa ca ngày lẫn ca đêm.

Cái tánh ăn cắp vặt nếu không có trong hồ sơ của cảnh sát Mỹ thì khi công ty thuê người làm, có điều tra lý lịch (background check) nó cũng chẳng hiện lên. Bệnh nhân chỉ còn cách xin công ty cho đổi PCA khác.

Trong nhà già của Mỹ, những cụ già người Mỹ cả năm con cháu chỉ đến thăm đôi ba lần. Mỗi lần đến cho các cụ quần áo mới, chai lotion mới hay cái khăn tắm mới, chỉ một vài ngày sau là mất. Các cụ lẫn quá nên chẳng biết mình đã mất gì, hoặc kiếm không ra thì hỏi PCA và được PCA trả lời: “Bà/Ông đâu có cái đó đâu mà mất. Toàn là tưởng tượng không.” Những người làm trong này ít khi nào bị bắt quả tang nên khó lòng trừ khử. Đa số PCA người Việt không nói được tiếng Anh nên không xin làm cho công ty của người Mỹ.

Những người làm công việc săn sóc người già rất ngại phải làm cho những cụ vẫn ở chung nhà với vợ hay chồng và con cái. Vì nếu các cụ ở một mình trong nhà già thì họ chỉ cần lo cho săn sóc bệnh nhân của mình mà thôi. Nếu bệnh nhân ở chung với con cái thì nhiều gia đình người Việt hay lợi dụng họ làm luôn việc nhà, như nấu cơm cho cả nhà, giặt quần áo cho cả nhà, lau chùi cho cả nhà, phải cắt cỏ, làm vườn cho cả nhà. Khi nhà bệnh nhân đãi tiệc thì còn phải lo nấu ăn cho cả chục hay vài chục thực khách. Có gia đình còn bắt họ chở vợ con của bệnh nhân đi chợ, đi bác sỹ hay đi mua sắm nữa. Trong khi công việc của họ là săn sóc tại gia cho bệnh nhân mà thôi. Họ không có bổn phận chở bệnh nhân đi bằng xe của họ huống gì phải chở cả vợ hay cháu nội cháu ngoại của bệnh nhân nữa.

Nói chung, nhiều gia đình bệnh nhân người Việt lợi dụng dịch vụ này. Người làm dịch vụ săn sóc người già biết mình bị lợi dụng, nhưng nhiều lúc cố chịu đựng để giữ việc làm, khi nào chịu hết nổi thì bỏ làm. Công ty có cho người khác đến thế thì cũng chỉ một thời gian sau người đến thế cũng xin nghỉ vì tình trạng không thay đổi. Công ty cứ phải nói khéo, nhắc nhở gia đình bệnh nhân rằng PCA chỉ có bổn phận săn sóc cho bệnh nhân theo những gì ghi trong tờ giấy ghi giờ mà thôi.

Cũng có những cụ ông cụ bà đã bị bệnh lẫn (dementia) nhưng không phải lúc nào cũng lộ ra. Bình thường các cụ nói năng tỉnh táo, lịch sự lắm. Nhưng chỉ có những người làm săn sóc các cụ thì biết rõ hơn.

Chị Bé có nghề làm nail, mỗi thứ Ba được nghỉ ở tiệm nail nên chị làm thêm việc săn sóc người già mỗi tuần một ngày. Công ty giao cho chị săn sóc một cụ ông đã ngoài 90 tuổi, tên cụ là Thìn. Trông cụ gầy gò ốm yếu nhưng còn tỉnh táo, tự đi đứng, tự ăn uống và đi vệ sinh một mình được. Như thế, cụ chưa cần mặc tã nên làm cho cụ ít vất vả. PCA chỉ cần vặn nước ra bồn tắm, giúp cụ cởi quần áo, đưa cụ vào bồn tắm cho cụ. Tắm xong, đưa cụ ra lau khô rồi mặc quần áo vào.

Chị Bé làm được hai ngày cho cụ Thìn thì xin nghỉ vì lý do mỗi lần tắm cho cụ, cụ hay đòi sờ vú của chị. Công ty bán tín bán nghi vì chị Tí làm suốt sáu ngày cho cụ, làm cả năm nay chẳng báo cáo gì cả.

Vì thế công ty lại phải kiếm ngưới khác thay thế chị Bé. Chị Bốn vào thế chị Bé cũng làm được hai ngày thì xin nghỉ, lý do giống y như của chị Bé. Nhưng chị Bốn báo cáo đầy đủ hơn:

-Eo ơi! Mỗi lần cho cụ đi tắm cụ cứ đòi: “Cho sờ vú tí đi!” rồi cụ đưa tay ra sờ. Tôi phải gạt tay cụ ra.

Khi tôi ra ca, ra đến dưới đường tôi sực nhớ chưa đem rác ra đổ nên quay lại. Khi tôi vừa mở cửa bước vào thì bắt gặp cụ đang mở computer ra xem phim con heo. Khiếp quá! Tôi không muốn làm cho cụ nữa. Cụ này già rồi mà còn dâm đãng, mất nết. Trông thấy cụ tôi không còn thấy thoải mái nữa.

Công ty phải hỏi chị Tí xem mỗi khi chị đưa cụ đi tắm có bị cụ làm phiền gì không. Chị Tí cứ bảo không có gì cả, chỉ thỉnh thoảng cụ hỏi chị có ai quen thì làm mai cho cụ vì cụ muốn có bồ.

Nhưng vì có hai người báo cáo giống nhau nên công ty phải gọi người con trai tên Kiêu của cụ báo cáo. Vì người con này hay vào thăm cụ mỗi tuần. Ông Kiêu vừa nghe báo cáo quát lên ngay:

-Đừng có vu cáo cho bố tôi. Bộ mấy người PCA này muốn làm tiền bố tôi hả?

Sau đó ông Kiêu gọi ngay cho chị Bốn chửi rủa nặng lời, nào là tham lam, muốn vu cáo bố ông ta để làm tiền. Chị Bốn tức quá, cúp máy nghe cái rụp. À thì ra, cái sỷ diện của con cụ Thìn to hơn cái danh dự của người làm công.

Vài tháng sau, chị Tí báo cáo tình trạng của cụ Thìn càng lúc càng lẫn, buổi sáng khi chị vào làm chẳng thấy cụ đâu mà bếp thì cụ đã bật lửa. Nhiều lần như thế nên cụ xin thêm được ca đêm.

Công ty phải cử người đến làm ban đêm, muốn đưa PCA đàn ông đến thì cụ từ chối ngay, cụ chỉ muốn đàn bà.

Chị Xíu vừa làm đêm đầu tiên đã hốt hoảng vì lúc cụ ngủ trong phòng thì chị nằm ngủ ở cái sofa trong phòng khách. Đang ngủ, chị giật mình thức dậy vì bị cụ rờ vào người. Chị mở mắt ra thì thấy cụ hoàn toàn lỏa thể đứng trước mặt chị. Cụ đã tự cởi bỏ quần áo và đang muốn đè lên chị. Chị la toáng lên:

-Bác phải mặc quần áo vào không thì cháu gọi cảnh sát đến bắt bác vào bót đó!

Chị phải lấy quần áo mà cụ đã cởi ra và vứt dưới đất mặc vào cho cụ. Sau đó dẫn cụ vào phòng bắt đi ngủ.

Đêm nào cũng tái diễn như thế. Chị Xíu phải hỏi thăm chị Tí, người làm ca ngày cho cụ xem chị Tí có bị cụ Thìn quấy rầy không. Lúc đầu chị Tí chối không có, nhưng chị Xíu không tin.

Vì thế chị Xíu nghĩ ra cách làm đồ ăn đem cho chị Tí vài lần để tạo tình thân với chị. Sau khi đã khá thân, chị Xíu lại hỏi chị Tí về cụ Thìn. Lần này chị Tí mới kể thật về cụ, rằng chị cũng bị cụ quấy rầy như thế, nhưng vì miếng cơm mà chị phải làm lơ để giữ được việc làm. Vì đối với chị, một ông cụ gần trăm tuổi chẳng làm chi được nữa, quá lắm thì chị hất tay ông cụ ra, nạt ông cụ một tiếng to, đe sẽ gọi cảnh sát là ông sợ ngay.

Những cụ già bị bệnh lẫn (dementia) mỗi cụ lẫn một kiểu khác nhau. Nhưng hình như khi bị bệnh lẫn sẽ lộ ra bản tánh con người thật của các cụ. Cụ nào lúc trẻ tánh tình hiền lành thì khi bị lẫn vẫn hiền lành. Cụ nào khi trẻ tánh tình hung dữ, nhỏ nhen thì khi bị lẫn càng dữ hơn, nhỏ nhen hơn, làm khổ cho con cháu và người săn sóc rất nhiều. Riêng cụ nào lúc trẻ có tánh dê xồm thì lúc bị lẫn cũng lộ ra, vì cụ chẳng còn biết sỉ diện nên chẳng cần che đậy cái tánh dê (Hy vọng sẽ không đúng cho hết thảy các cụ có tánh dê).

Ở Việt Nam, các cụ khi về già vẫn còn ở chung với con cháu. Lúc còn sức khỏe thì các cụ giữ cháu nội, cháu ngoại cho con cái được rảnh tay đi làm không tốn tiền thuê người giữ em. Khi sức khỏe yếu kém, không còn làm việc nhà giúp con cháu được nữa thì các cụ hoàn toàn trông cậy vào sự giúp đỡ của các con. Vì thế ít khi nào các cụ lộ ra cái tánh “không đàng hoàng, còn dê xồm”. Vì trước mặt con cháu thì lúc nào cũng phải đóng cho xong vai trò “Ông, Bà” để con cháu còn tôn trọng mình.

Nhưng ở Mỹ, các cụ được hưởng nhiều dịch vụ xã hội như nhà housing (nhà trợ cấp của bộ xã hội dành cho người nghèo) nên không cần ở với con cháu. Nếu cụ nào còn muốn “quạy”, ở riêng tha hồ mà quạy. Con cháu có biết thì các cụ cũng chẳng sợ vì chẳng cần chúng nó nuôi, các cụ có chính phủ nuôi mà.

Cũng có cụ già yếu, có nhiều bệnh già nhưng chưa lẫn, rất hiền lành không chửi rủa hành hạ người giúp việc nên ai cũng muốn làm cho cụ. Trường hợp của cụ Huệ, cụ trên 90 mà còn đi đứng và ăn uống một mình, chưa phải mặc tã, tánh cụ lại hiền lành, dễ chịu. Cụ lại ở một mình trong nhà già, không con cháu nên ai làm cho cụ cũng thích.

Cụ còn tỉnh táo nên không có ca đêm, chỉ có ca ngày. Nhưng những người làm cho cụ lại lợi dụng tính hiền lành của cụ, bắt cụ cho làm thêm một tuần hai đến ba đêm, mỗi đêm 8 tiếng. Tổng cộng 24 tiếng, dùng giờ respite là giờ chỉ dùng khi cần thiết, lúc khẩn trương. Vì mỗi năm các cụ chỉ được hãng bảo hiểm cho 480 giờ dùng cho 52 tuần. Chia trung bình mỗi tuần được 9 tiếng. Nếu dùng mỗi tuần 24 tiếng thì chưa tới nửa năm đã hết giờ respite, khi cụ thật sự cần dùng thì chẳng còn giờ để dùng. Cụ cũng chẳng có con cháu để bỏ tiền mặt ra thuê người lo cho cụ ban đêm.

Nếu không cho làm thêm giờ đêm thì chị Hai này đe dọa nghỉ làm, khiến cụ lo lắng gọi vào công ty yêu cầu “Cho y làm thêm để khỏi đổi người khác, vì tôi quen với nó rồi, nó dữ lắm, cái gì không vừa ý là nó la om sòm, nhưng tôi cũng không muốn có người lạ sợ còn dữ hơn nó nữa thì sao?”

Nếu cần làm thêm giờ thì công ty có thể gửi chị Hai đi làm cho bệnh nhân khác thật sự có nhu cầu ban đêm. Nhưng chị Hai từ chối vì bệnh nhân kia khó săn sóc hơn, phải thức mỗi đêm ba bốn lần để cho bà kia ăn khuya hoặc đưa đi tiêu, đi tiểu.

PCA không được tự ý đòi bệnh nhân cho mình làm thêm ban đêm để kiếm thêm tiền. Mục đích của dịch vụ là phục vụ tốt cho bệnh nhân chứ không phải để đáp ứng những đòi hỏi vô lý của PCA.

Những người làm nghề săn sóc người già, người bệnh có nhiều thành phần khác nhau. Nếu trước kia họ là dân lao động, quen làm việc chân tay hay buôn bán hàng chợ, thì làm nghề săn sóc người bệnh không bị sốc khi phải làm những việc cực hơn người giúp việc nhà. Nhưng có người lúc trước ở Việt Nam làm thầy cô giáo, vợ, con của những sỹ quan chế độ Việt Nam Cộng Hòa, là những người thuộc thành phần khá lúc trước, bây giờ phải hầu hạ những người lúc trước có thể kém hơn họ nhiều lại còn hay mắng nhiếc thì thật là khó chịu, dễ tủi thân.

Có những bệnh nhân lúc trước ở Việt Nam chỉ là giai cấp lao công, bần nông. Qua Mỹ được hưởng mọi phúc lợi xã hội, được người đến giúp đỡ tưởng đâu rằng mình đã bước lên giai cấp chủ nhân nên lúc nào cũng tỏ thái độ hách dịch, sai bảo, quát tháo người PCA như tôi tớ do chính họ trả tiền công.

Sự thật ra, dịch vụ săn sóc tại gia (Long Term Care) dưới sự tài trợ của Medicaid. Medicaid là chương trình tài trợ y tế cho người có thâu nhập thấp (nói trắng ra là người nghèo). Vậy thì, đã nhận không từ chính phủ, từ sự đóng góp của những người trả thuế, là đã nhận sự cưu mang của mọi người. Vậy tại sao nhận vào được mà không cho ra được? Nghèo thì không có tiền để cho, nhưng cho tấm lòng thì có thể được chứ? Tại sao không cho những người đồng hương đang vì cuộc sống đến phục vụ mình một sự tử tế tối thiểu là hãy nhân từ với họ, xem họ như người săn sóc mình, chẳng phải tôi tớ của mình.

Ở Mỹ, đi làm người ở cho những nhà giàu luôn được chủ đối đãi tử tế và tôn trọng. Chẳng chủ nhân nào quát tháo la mắng người làm công cả. Nếu không làm được việc thì chủ cho nghỉ, chẳng cần nói nặng nói nhẹ làm gì.

Những bệnh nhân nào hay gia đình nào cứ thay đổi người giúp việc liên miên thì hãy xét lại mình.

Người PCA nào may mắn làm cho bệnh nhân thuộc một gia đình tử tế, biết quý trọng người giúp đỡ cha mẹ hoặc vợ chồng của mình thì họ sẽ làm lâu dài cho đến khi bệnh nhân qua đời.

Có bà PCA nói rằng sau này khi về già nếu bà đau yếu, bệnh hoạn và bà có dịch vụ săn sóc tại gia thì bà sẽ đối xử tốt với PCA. Vì PCA là những người thay cho con cái bà lo cho bà, bà sẽ rất cám ơn họ.

TT - THÁI AN

20.8.2019

Thứ Bảy, 21 tháng 6, 2025

502. Chuyên đề "VIẾT BÊN DÒNG POTOMAC (1975-2025)" Kỳ 77 : TT -THÁI AN Cái nghề chịu đấm ăn xôi.