365 . THÂN TRỌNG SƠN Dịch thơ và giới thiệu Boris Leonidovich Pasternak

                                                                                              

     Nhắc đến Boris Leonidovich Pasternak  (Борис Леонидович Пастернак) là nhắc đến tiểu thuyết "Bác sĩ Zhivago", mà tác giả phải để ra hàng chục năm mới hoàn thành và không thể nào công bố bằng ngôn ngữ của mình, trên quê hương của mình. Thật vậy, khi tác phẩm ra đời (năm 1955), dưới áp lực những lời công kích, phê phán của giới văn học và chính trị, không một nhà xuất bản nào nhận bản thảo. Phải chờ đến một năm sau, tác phẩm mới được xuất bản tại nước Ý, bản tiếng Nga và bản dịch tiếng Ý! Ngay sau đó, cuốn truyện được dịch sang nhiều ngôn ngữ khác, xuất bản tại nhiều quốc gia khác ( tiếng Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Thuỵ Điển, Na Uy, Đan Mạch, Phần Lan...)  Bản tiếng Anh đầu tiên do Max Hayward và Manya Harari dịch, xuất bản vào tháng 8 năm 1958, là bản dịch  tiếng Anh duy nhất được biết trong suốt 50 năm và trong hai năm 1958, 1959 đứng đầu danh sách  best-seller của báo The New York Times trong 26 tuần. Độc giả Việt Nam đã sớm đọc được từ năm 1974, với bản dịch của Nguyễn Hữu Hiệu,  nhan đề "Vĩnh biệt tình em", do Tổ hợp Gió xuất bản tại Saigon.   Và sau đó là bản dịch của Lê Khánh Trường,  in trong "Boris Pasternak, Con người và tác phẩm", Nxb Tp Hồ Chí Minh, 1988.  Mãi hai mươi tám năm sau khi tác giả qua đời, "Bác sĩ Zhivago" lần đầu tiên  mới được in tại Liên Xô! ( 1988 ).

  

364 . XUYÊN TRÀ . Hoàng Lộc : Hồn quê đất Quảng.

                                                                                                 

                                                                   

HỒN QUÊ ĐẤT QUẢNG

Đã nhiều lần, tôi có ý định viết chút ít về thi sĩ Hoàng Lộc.

Sở dĩ tôi dùng chữ “chút ít” vì đã có quá nhiều người viết về

ông, nhận định về thơ ông. Tôi sợ thừa thải hoặc mang tiếng

“phủ binh phủ, huyện binh huyện” hoặc có kẻ cho là “áo thụng

vái nhau”.

Tôi đã bị cái mặc cảm nầy ám ảnh bấy lâu, dẫu biết tôi và ông cùng là quê Quảng Nam, nhất là khi nhắc tới nhữngngười tôi quen biết hay có chút thâm tình từ thời niên thiếu, như Nguyễn Nho Sa Mạc, Đynh Trầm Ca, cùng đơn vị như Thái Tú Hạp, quan hệ gia đình như Thành Tôn hoặc xa hơn như Luân Hoán v. v…Đây cũng là lý do khiến tôi chần chừ, e ngại…

Mới đây thôi, vào đầu tháng 2/2021 tôi đọc trên Facebook có hai

câu thơ của Hoàng Lộc làm tôi bàng hoàng:

Em khoe được một nhà thơ

Cái đồ yêu nớ bây giờ hút chi

363 . NGUYỄN SÔNG BA, . THÁNG TƯ QUA MIỀN QUÊN LÃNG sơn dầu 80x120 tranh nguyễn sông ba

                                                                                                    

362 . TOPA (Hòa Lan) Tự Sự Của Một Con Bò Cái.

                                                                                         

“Bởi con là giống cái, nên rồi đây con cũng sẽ phải mang thai và đẻ chửa đau đớn…” Nghĩ đến điều mà tôi sẽ không thể nào tránh khỏi, nên, những lúc rảnh rỗi thường làm tôi nhớ đến lời của mẹ tôi, người mẹ luôn chịu đựng với số phận không một lời thở than.

“Tôi sinh ra đời trong đêm có mưa giông gió lớn”.

Cuộc đời của tôi như đã được định đoạt khi tôi vừa nhìn thấy thế gian. Khi đó trời đang có mưa giông gió bão và rất lạnh lẽo. Ngay khi vừa chào đời, tôi nghe những người đứng chung quanh tôi - sau này tôi được biết, đó là những người trong gia đình ông bà chủ cùng hai cô chủ nhỏ… đã mừng rỡ nói với nhau:

“Ô! Vui quá vì nhà mình vừa có được một con bê cái. Vậy là sau này nó sẽ đẻ cho nhà mình nhiều con bê nữa. Ha ha ha. Ha ha ha…”

Tôi bị lạnh và đói nên tìm đến vú của mẹ và bú. Hai cô chủ nhỏ nhìn tôi bú vú mẹ và luôn miệng khen tôi. “Con bê có màu da trắng đẹp và xinh quá”.

361 . ĐẶNG TIẾN (Thái Nguyên) Nào đọc thơ

                                                                                           

                                     

NÀO ĐỌC THƠ 

 

Sao không đọc thơ đặng thân?

Sao có thể không?

Thay vì những ca khúc xàm xí 

Thay vì những tấu hài hạ đẳng

Thay vì những tào lao vô bổ

Thay vì thi ca bốc mùi nô tài nô lệ

Sao không?

 

Lòng ta lâng lâng hoàn toàn lâng lâng như một cọng lông chim hồng di trú bay ngang trời nhỡ nhàng để rơi bên ngoài cửa sổ

Ta bần thần nhớ

Thi bá vũ hoàng chương đầu thai nhầm chỗ

Ta giựt mình trước người trời họ trịnh tí hin của quý hóa thân thành nỗi day dứt khôn khuây hạt bụi lá rơi hoa rơi mưa rơi suối rơi sông rơi đầu rơi máu rơi

Ta bật cười ô kìa lịch sử phiêu lãng phiêu diêu lãng nhách  tiêu diêu hóa thành cầu - tiêu - lịch - sử

Số phận phận số giống loài nhân loại đầy rẫy niềm hưng phấn cứ hứng phân sẽ thấy

Cầu tiêu là tấm gương trong suốt ta nhìn

Tận nguồn cội dằng dặc thăm thẳm

Có nguồn từ tông đản

Có nguồn từ vỉa hè

Có nguồn từ tem phiếu

Có nguồn từ đồng ruộng đồi núi sơn khê

Có nguồn từ biển khơi hải đảo

Có nguồn từ sông lú bến mê

Có nguồn sầu bi như con tê tê

Cầu tiêu lịch sử 

Lịch sử cầu tiêu 

Như nó - đã - là

Đang - là

Ta bật cười ha ha rơi lệ

Rồi bật khóc tươi tỉnh đẹp hơn mưa nguồn chớp bể

Nào đọc thơ đặng thân....

 

Vứt vào sọt rác đi 

Vứt

Những nhê nha tu từ

Những vần vèo từa tựa khí hư

Những ngôn chí tải đạo hũ mở hũ nút 

Những giả lả khệnh khạng chỉ lối dẫn đường sắt thép đòn xoay bom đạn

Những xung phong bằng mồm

Những à ơi ơi à cò cá tép tôm

Những thâm nho nhọ đít 

Những thiền những thiếc

Những thần đồng thần điếc thần bùn thần biếc

Những nhãn tự nhãn tiếc

Những thần cú (mèo) thần kiếc

Rũ tiệt

Để lòng ta rỗng phạc nhiên 

Thơ là phải không hay thế là sướng như điên

Suến thy chẳng não phiền

Nhẹ như cánh chuồn nhẹ như miên không trường

 

Phạc - nhiên - đy!

Phạc - nhiên - ăn!

Phạc - nhiên - uống!

Phạc - nhiên - thy!

Phạc - nhiên - ngủ!

Phạc - nhiên - mơ!

Phạc - nhiên - chạy - nhảy - đứng - ngồi!

Phạc - nhiên - đất - phạc - nhiên - trời - phạc - nhiên!

360 . Tô Thuỳ Yên Người du ca chính hiệu

                                                                                           

Người du ca là một nghệ sĩ đặc biệt đứng giữa âm nhạc và thi ca, đúng hơn, người du ca là một thi sĩ nhiều hơn là một nhạc sĩ.

Người du ca thường khi xuất hiện và nổi bật trong những thời đại được coi là u uất nhiễu nhương, những thời đại mà tiếng nói con người bị lấn át, tự do con người bị cường chế, giá trị con người bị hạ thấp, hạnh phúc con người bị tước đoạt và ước vọng con người bị bao vây.

Ðó là một nghệ sĩ hơn tất cả các nghệ sĩ, thong dong như gió thoảng, thoát vượt ra ngoài mọi ước lệ thường tình của xã hội.

Ngao du từ làng thôn đến thị trấn, lang thang nơi cỏ hoa và trăng sao, len lỏi trong các tầng lớp quần chúng, trình diễn lấy những sáng tác của mình.

Ở những sân khấu bất chợt, trong ngõ hẻm, ngoài phố chợ, nơi sân đình, giữa vòng vây của những đám đông được kết hợp liên lạc bằng những đau khổ chung và những ước vọng chung.

Với một nhạc khí mộc mạc, những âm thanh đạm bạc và những lời lẽ hồn nhiên, người du ca là người tình của đám đông thua thiệt, là nỗi lòng của quần chúng uất ức: một biến cố sát cận, một bất bằng bên đường đập mạnh vào tâm não người du ca và trở thành nhúng tác phẩm, nhanh chóng và dễ dàng như nắng mưa đổi thay nơi miền nhiệt đới.

Người du ca là gã bán rong âm nhạc cho nhũng người tiêu thụ nghèo hèn nên ý tưởng trong du ca phải diễn đạt qua những ngôn từ dân gian với những hình ảnh nhan nhản hằng ngày, nhận ngay và hiểu ngay, nên âm nhạc trong du ca cũng phải là những phảng phất của những âm điệu dân ca, với những nhạc đồ giản dị mong manh, dễ hát và dễ nhớ.

Thành thử những tác phẩm du ca có thể là những tác phẩm yếu hơi, dễ dãi, sơ sài, những tác phẩm thành hình trong một thoảng cảm hứng nhất thời, những tác phẩm như những ký tự ghi chép vội vàng trên một trang giấy tình cờ, và thả bay ngay theo thời thế.

Quan niệm về người du ca tuy đã biến đổi rất nhiều qua mỗi thời đại, nhưng tựu trung, tinh thần du ca vẫn vậy.

Du ca vẫn là những thể hiện sống động vì là những thể hiện đầu tiên của tâm tình một quần chúng đông đảo trong một xã hội bi đát, tang thương.

Trong tinh thần này, Trịnh Công Sơn là một người du ca chính hiệu.

Tô Thùy Yên

359 . TÂM MINH NGÔ TẰNG GIAO . Cô Lái Đò

                                                                                                  

CÔ LÁI ĐÒ

 

Ngày xưa có vị tỳ kheo

Cất am sườn núi cheo leo non ngàn

Lánh xa bụi bặm trần gian

Một lòng thiền định, đạo vàng chuyên tu

Nơi đây thanh tịnh bốn mùa

Trăng soi suối ngọc, gió lùa cửa không.

Dưới chân núi có con sông

Có đò đưa khách bềnh bồng sang ngang.

Mỗi lần có dịp hạ san

Để đi hóa độ xóm làng đó đây

Thời sư phải đáp đò này

Con đò độc nhất ngày ngày lại qua,

Lái đò là một lão bà

Tay chèo còn khỏe, tuy già vẫn vui.

Một hôm hành khách tới nơi

Ngạc nhiên nào thấy tăm hơi bà già

Thay vào là một dáng hoa

Một cô thiếu nữ mặn mà xinh tươi

Duyên nét mặt, đẹp nụ cười

Hỏi ra mới biết là người phương xa

Tới đây xin với lão bà

Trước là ở trọ, sau là tiếp tay

Giúp bà đưa khách sông này

Bà nhìn người đẹp nhận ngay chẳng từ.

Thế rồi trên bến sông xưa

Khách sang đò bỗng sớm trưa rộn ràng

Thăm sư, lễ Phật, viếng am

Ngắm phong cảnh đẹp thênh thang hữu tình

Ngắm thêm cô lái đò xinh

Dáng người yểu điệu, thân hình thướt tha

Khiến cá lặn, khiến chim sa,

Êm đềm tiếng ngọc, mặn mà lời hoa,

Mái chèo theo cánh tay ngà

Lướt trên mặt nước loang ra sóng vàng,

Sóng đưa hành khách sang ngang

Một vùng sông nước mơ màng thăng hoa.

Sáng nay sư phải đi xa

Khi sư xuống núi cũng qua đò này,

Tiền đò hành khách nơi đây

Sang sông chỉ phải trao tay một đồng,

Riêng sư khi trả tiền công

Cô đòi sư những hai đồng! Lạ thay!

Ngạc nhiên sư hỏi cô ngay:

"Sao tôi phải trả tiền này gấp đôi?"

Mỉm cười cô khẽ trả lời:

"Sang sông khách đáp đò tôi hàng ngày

Kẻ qua, người lại chốn đây

Nào đâu lạ lẫm như thầy hôm nay,

Thầy vừa đáp chuyến đò này

Lại luôn nhìn ngắm tôi ngay từ đầu

Nên thầy phải trả trước sau

Gấp đôi người khác cũng đâu lạ gì!"

Sợ lôi thôi, cãi làm chi

Sư đành vội trả phứt đi hai đồng.

Chiều về am, phải qua sông

Sư nào dám ngó bóng hồng xinh tươi

Xuống đò ngồi khuất xa rồi

Gầm đầu, cúi mặt xuống nơi lòng đò.

Đò trôi qua bến êm ru

Kỳ này chắc mẩm thầy tu hết phiền.

Nào ngờ khi khách trả tiền

Nhận xong cô lái đò liền cám ơn,

Riêng sư cô khẽ nói thầm:

"Xin thầy trả gấp bốn lần người ta!"

Ngạc nhiên sư hỏi cho ra:

"Tại sao buổi sáng tôi qua đò rồi

Cô đòi tôi trả gấp đôi

Nói rằng tôi lỗi vì ngồi ngắm cô,

Chiều nay suốt lúc qua đò

Tôi đâu liếc mắt nhìn cô chút nào

Lòng đò tôi cứ trông vào

Cô đòi gấp bốn! Tại sao lạ đời?"

Nghiêm trang cô lái trả lời:

"Sáng nay thầy chỉ nhìn nơi phía ngoài

Nhìn bằng cặp mắt thường thôi,

Chiều nay thầy lại nhìn tôi toàn phần

Không bằng mắt, mà bằng Tâm

Tâm nhìn khắp cả châu thân trong ngoài

Cớ sao thầy lại kêu nài

Lời tôi nói vậy có sai đâu nào!"

Sóng vàng chợt vỗ dạt dào

Sư nghe vừa dứt bỗng đâu bật cười

Hình như đã ngộ thêm rồi

Ngước trông sóng nước êm trôi dập dình

Quay nhìn cô lái đò xinh

Cô đà biến mất bóng hình còn đâu!

Kể từ ngày đó về sau

Chỉ còn bà lão bạc đầu mà thôi

Mái chèo bà lão ngược xuôi,

Con đò lờ lững đưa người sang sông.

 

Tâm Minh Ngô Tằng Giao

(thi hóa phỏng theo Truyện Cổ Phật Giáo)

358. . NGUYỄN MINH NỮU Bùi Công Bằng, thanh ca - tác động một thời

Phong trào Du ca được hình thành từ nhóm Trầm ca, Nhóm Trầm Ca thành hình từ những sinh hoạt thanh niên ca phát xuất từ Đà Lạt.  Theo Bách Khoa Toàn Thư Mở ghi rằng: “Sự ra đời của Phong trào Du ca gắn liền với phong trào hoạt động xã hội của thanh niên, sinh viên, học sinh miền Nam – bùng lên mạnh mẽ tại miền Nam vào giữa thập niên 1960. Cao điểm của phong trào hoạt động xã hội là “Chương trình Công tác Hè 1965” – một dự án lớn liên kết nhiều hội đoàn thanh niên và nhiều viện đại học lớn tại miền Nam lúc đó.

Mùa hè năm 1965, Nguyễn Đức Quang và một số bạn đồng môn (là cựu học sinh trường Trung học Trần Hưng Đạo – Đà Lạt) đã tham gia “Chương trình Công tác Hè năm 1965” và gặp gỡ nhiều nhà hoạt động thanh niên của vùng Sài-gòn – Gia định. Sau kỳ nghỉ hè này, một ban nhạc sinh viên đã bắt đầu hình thành gồm có năm người: Nguyễn Đức Quang, Trần Trọng Thào, Hoàng Kim Châu, Nguyễn Quốc Văn và Hoàng Thái Lĩnh. Ban nhạc sinh viên này xuất hiện lần đầu tiên tại giảng đường Spellman (Viện Đại học Đà Lạt) vào hai đêm 19 và 20 tháng 12 năm 1965 cùng với nhạc sĩ Phạm Duy và ca sĩ Phương Oanh. Kể từ đó, Phương Oanh gia nhập ban nhạc – chính thức có tên là Ban Trầm Ca. Trong năm 1966, ban nhạc này đã cùng nhạc sĩ Phạm Duy lưu diễn nhiều nơi tại miền Nam Việt Nam.

Cũng trong năm 1966, được sự hỗ trợ của một số huynh trưởng hoạt động thanh niên, Ban Trầm Ca đã tổ chức 8 khóa Thanh ca – Tác Động nhằm đào tạo hạt nhân để phát triển phong trào. Cuối năm 1966, Phong trào Du ca Việt Nam được chính thức thành lập như một tổ chức thanh niên tự nguyện với mục đích giáo dục thế hệ trẻ thông qua các hoạt động văn nghệ và sinh hoạt cộng đồng. Đinh Gia Lập – một hướng đạo sinh, cựu học sinh Trường Trần Hưng Đạo, cũng là một thành viên của Ban Trầm Ca mặc dù không tham gia trình diễn, đã trở thành Chủ tịch lâm thời của Phong trào Du Ca”.

Tôi đến với Du ca khoảng năm 1972, khi còn trong quân ngũ và đóng ở Ban Mê Thuột. Đầu tiên là quen với Nguyễn Quyết Thắng, sau đó đến với Du Ca Lòng Mẹ do Thắng làm đoàn trưởng. Du Ca Lòng Mẹ Dắc Lắc ghi đậm dấu nhớ trong tôi là những buổi sinh hoạt, tập hát những bài hát mới , và thú vị nhất là những lúc ngồi chung trong một vòng tròn vỗ tay làm nhịp, và hát hăng say các bài ca sinh hoạt: Nắng nóng cháy da đã về rồi, trên thân người đẹp tôi, Bão tố buốt xương cũng về rồi , cho thêm tàn phai…..(Người yêu tôi Bệnh , Nguyễn Đức Quang) Khởi đầu là như vậy, nhưng tôi đang trong quân ngũ, chỉ đến chơi  và làm bạn đoàn được thôi. Rồi khi rời Ban mê Thuột, vẫn mang trong lòng đầy ắp kỷ niệm sinh hoạt với tình thân áo Nâu cho nên tôi vẫn  tự coi mình như một Du Ca. Về Saigon, tôi có dịp gặp và làm thân với các anh chị trưởng của Du ca như Đỗ Ngọc Yến, Nguyễn Đức Quang, Ngô Mạnh Thu, Trần Trọng Thảo, Phạm Tuấn Ngọc. Đặc biệt là Huynh Trưởng nhỏ hơn, đồng trang lứa với tôi như Đinh Việt Hùng, Nguyễn Ngọc Linh, Bùi Công Bằng trong một tập thể khác là Đoàn Du ca Giao Chỉ. Nhớ tới một người là nhớ tới điểm đặc biệt của người đó và kéo theo nhớ về cả một nhóm người.

Có một bài lục bát rất hồn nhiên, thơ mộng của Đoàn văn Khánh được Nguyễn Quyết Thắng phổ nhạc và cặp đôi Bùi Công Bằng –Trần Hương Giang hay hát song ca là ca khúc Những Tối Hoa Xưa. Bài hát như thế này

Năm mười, mười lăm, hai mươi
Tôi che mắt kiếm , em cười rất trong
Con trăng sớm biết mặn nồng
Giăng ngang một sợi mây hồng như thơ.
Thương em , xé vở học trò
Ban khuya cắn bút làm thơ tỏ tình
Trên dòng lục bát mông mênh
Gọi mưa về lá hồn nhiên ngủ vùi
Năm mười mười lăm hai mươi
Có người xanh tóc yêu người tóc xanh.

Hai người hát bài này phải nói là rất đạt, cuốn hút và tình tứ  cho nên cả nhóm bạn hát theo. Hai câu cuối là “Có người xanh tóc yêu người tóc xanh”  lập đi lập lại và trở thành trò chơi của một đám thanh niên ưa ca hát thích cười đùa. Bùi Công Bằng để râu từ thời thanh niên, ôm đàn hát bè với Hương Giang tươi trẻ từ hồi cả hai còn là tình nhân cho đến lúc chính thức về với nhau, nên nhóm Du Ca Giao Chỉ hát sửa lời để trêu chọc:

Năm mười mười lăm hai mươi

Có người râu cứng, yêu người cứng râu

Ca khúc tình yêu hồn nhiên dễ thương đó, mỗi khi hát lên gợi nhớ tới cả ba người bạn: người làm thơ, người viết nhạc và ca sĩ Râu Cứng Bùi Công Bằng. 

Tôi quen với Bằng năm 1974. Lúc đó Phong trào Du Ca đang tổ chức liên tục các buổi cứu trợ cho đồng bào chạy loạn từ miền trung về, các trung tâm tiếp cư mọc lên tiếp nhận người chạy loạn đã bị quá tải, vượt quá khả năng quản trị, nên rất cần các đoàn thể thanh niên tiếp sức. Phong trào Du Ca có người nhưng lại không có tiền. Bùi Công Bằng là một Huynh Trương trẻ, có trình độ và khả năng được ủy thác làm đại diện liên lạc với các công sở, cơ quan để xin hổ trợ tài chánh. Lối nói chuyện rành mạch và đĩnh đạc của Bằng đem lại nhiều kết quả khả quan để Du Ca có chút tài chính thực hiện những chương trình cứu trợ cụ thể.

Trên chiếc Honda 67, Bùi Công Bằng khoác trên vai cái túi vải màu tím, chở tôi theo để đi gặp chỗ này chỗ khác, chuyện trò , thuyết phục mọi người chung tay lá lành đùm lá rách….những chuyến đi chung tạo ra thân tình và quý mến thật nhiều chàng Huynh Trưởng tư cách này.

Căn nhà nằm gần cuối một con hẻm ở đường Nguyễn Tri Phương  tôi đã đến nhiều lần, nhiều tới độ không nhớ đã bao nhiêu lần. Lần này về Saigon, tôi đến đó để gặp khuôn mặt trắng trẻo, đôn hậu, hàm râu xanh mượt mà luôn kèm nụ cười hào sảng. Hơn năm mươi năm qua đi, căn nhà cũ ngày xưa đã sửa chữa tân trang một chút cho phù hợp với thời đại, nhưng vẫn giữ nguyên một trệt một lầu như trước. Cái bàn gỗ dài lên nước bóng bên cạnh cây Piano nằm sát vách, cái kỳ diệu là khuôn mặt xưa dù tóc bạc phơ, hàm râu dài rậm trắng tinh vẫn rộn rã tiếng cười hào sảng. Tiếng cười của chàng thanh niên tuổi hai mươi ngày xưa và của ông già gần bảy mươi với đàn cháu nội ngoại sao vẫn như chẳng có gì thay đổi.

Trong chuyến đến thăm lần trước, Bùi Công Bằng nói yêu thích thơ của Phạm Cao Hoàng, và khi biết tôi quen và ở gần với Phạm Cao Hoàng ở Virginia, Bằng nói, nếu được, ông xin Phạm Cao Hoàng cho tôi một tập thơ. Khi tôi nói, Phạm Cao Hoàng nồng nhiệt lấy tập thơ mới nhất ghi lời tặng và nhờ tôi chuyển về. Lần này, đến chơi với Bùi Công Bằng và chuyển tận tay Bằng tập thơ đó.

Bùi Công Bằng trân trọng cầm tập thơ và tâm sự : mình và Phạm Cao Hoàng chưa từng gặp mặt, mình thích thơ Phạm Cao Hoàng vì cái phong cách điềm đạm, cái tình yêu đằm thắm và một cái gì đó bí ẩn giấu kín giữa hai dòng chữ trong thơ Phạm Cao Hoàng. Hay thật, Bằng và Hoàng là hai người bạn của tôi từ hai phương trời khác nhau, chỉ qua thơ mà Bằng cảm nhận ra sự gần gũi của con người Phạm Cao Hoàng.

Mà thực sự là vậy, ngay từ tập thơ đầu "Đời Như Một Khúc Nhạc Buồn' xuất bản năm 1972 cho đến tác phẩm gần đây nhất "Đất Còn Thơm Mãi Mùi Hương" (2016) thơ Phạm Cao Hoàng vẫn giữ nguyên thần sắc của nhẹ nhàng, sâu lắng và đôn hậu như chính con người anh. Trong thơ, Phạm Cao Hoàng ghi nhận được thiên nhiên kỳ thú bằng cái nhìn mới lạ và tìm ra mối liên  quan bất ngờ đầy sáng tạo giữa thiên nhiên và tâm hồn nhạy cảm riêng mình.

Tôi và Bùi Công Bằng gặp nhau và chia sẻ niềm yêu thich đó.

Chiều thứ bảy, tháng chín Sài Gòn hay có những cơn mưa, phòng khách nhà Bằng đã bày sẵn một bàn dài với 12 cái ghế, tương ứng với 12 bộ chén bát. Chơi với Bằng đã lâu, người bạn Ca Trưởng gốc nhà giáo này là người tinh tế, hào sảng nhưng thật nghiêm túc. Cách bày biện cho tôi biết trước hôm nay quay tròn trong vòng thân tình này sẽ là 12 người mà Bằng đã chuẩn bị. Sẽ không có khách lạ bất ngờ, và chắc cũng sẽ không có sự vắng mặt nào bất ngờ của ai nếu đã nhận được lời mời.

Trong lúc chờ mọi người đến, mênh mang nhớ đến cái thời sau 1975. Chúng tôi còn rất trẻ , và tất nhiên còn rất khỏe. Chúng tụ tập nhau tại Nhà Văn Hóa Thanh Niên ở số 4 đường Duy Tân, bỗng dung rồi hình thành một nhóm khá đông thanh niên cùng sở thích sinh hoạt ca hát, nhóm tạm xưng tên Thanh Ca Tác Động và mong đóng góp sức mình vào một cuộc sống đẹp hơn sau chiến tranh. Nhóm được Thành Đoàn chấp nhận cho sinh hoạt, nhưng cách một hai hôm, Bằng phải một mình lên gặp Thành Đoàn để nhận những hướng dẫn, càng lúc càng khắt khe với một tổ chức không do chính Thành Đoàn thành lập. Những chuyến đi họp đó của Bằng đem về những yêu cầu càng lúc càng không thể làm nổi. Cho đến chừng hai tháng sau thì nhận được quyết định cấm mọi sinh hoạt dù ở bất cứ nơi nào. Lúc đó, thực sự chúng tôi cũng đã nếm mùi thiếu đói của gia đình và bản thân, ai cũng nghĩ tới chuyện phải quay về với các sinh sống đời thường cơm áo gạo tiền. 

Cơn mưa Sài Gòn ào xuống bắt chợt, mà những bạn hữu ngày xưa của Đoàn Du Ca Giao Chỉ, nhóm Thanh Ca Tác Động lần lượt bước vào, Nguyễn Công Tài, Đinh Việt Hùng, Nguyễn Ngọc Linh, Minh Hương, Đỗ Như Bình, Trần Nhật Vy, Trần Đạt, Hương Giang, cùng với tôi, Đoàn Văn Khánh, Bùi Công Bằng và cậu con rể của chủ nhà nhận nhiệm vụ chuẩn bị một bàn dài cho buổi tụ hội chờ sẵn.

Chị Hương Giang đón khách niềm nở và bạn cũ gặp nhau chuyện ròn ta như pháo tết. Nhìn chị Hương Giang, tôi bất chợt nhớ đến ngày xưa.  Ngay sau ngày 30/4/75, những người bạn cũ trong sinh hoạt Du Ca gặp lại nhau ở số 4 Duy Tân. lúc đó  các anh em Du Ca nghe tiếng kéo đến chơi chung, có lúc lên đến 200 người, Thành Đoàn giao cho nhóm một căn nhà bỏ hoang để làm nơi tập trung sinh hoạt, đó là số nhà 101 đường Nguyễn Du. Khi vào căn biệt thự nằm bên hông Dinh Độc Lập này nhìn thấy rất nhiều tượng điêu khắc hoàn chỉnh như tượng Hà Thúc Nhơn, Phan Bội Châu,Trịnh Công Sơn, rất nhiều những tượng phác thảo chưa xong, đằng sau nhà có một cái hầm nổi để tránh pháo kích, bên trong la liệt sách báo, nhiều nhất là nhạc Trịnh Công Sơn…cả bọn đoán mò đây là nhà riêng một nhân vật cao cấp, và là nơi lui tới  hoặc mượn đất là xưởng điêu khắc của Điêu khắc gia Lê Thành Nhơn. Căn biệt thự đẹp rộng, trước sân, ngay cửa vào trồng hai cây hoa Sứ , tàn cao lá rộng che phủ cả nửa khoảng sân.

Lúc đó Bùi Công Băng và Hương Giang còn trong giai đoạn tình nhân, mà Bằng khí vũ hiên ngang, “râu hùm hàm én mày ngài, vai năm tấc rộng thân mười thước cao, Đường đường một đấng anh hào”(Nguyễn Du)….Đàn ca hát xướng món nào cũng tinh, nên trong nhóm có một vài cô lén lút mộng mơ. Có một cô , bây giờ tôi cũng quên tên là gì, có những cử chỉ và lời nói hơi lộ liễu,  hai ba bạn thân ghé tai nói nhỏ với Bằng nên gìn giữ, Bằng gật đầu và nói hình như Hương Giang biết rồi, hồi nãy thấy cô ta có vẻ buồn.  Nói xong, Băng quay vào nhà tìm Hương Giang thì cô ta đã biến mất. Cả bọn nhốn nháo đi tìm, không ai thấy Hương Giang đi ra khỏi căn nhà , mà trong nhà ngoài sân tìm tứ tung không thấy. Cả bọn đứng trước cửa nhà bàn tán xôn xao, đặt ra hàng chục lý do từ thâm sâu đến ngô nghê nhất để đoán tại sao cô ta biến mất và cô ta biến mất đi đâu. Giữa đoán mò theo kiểu tưởng tương như …tưởng voi đó , bỗng mọi người phát giác một tiếng cười ngắn giống như bật cười nhưng vội lấy tay che mồm lại, phát xuất từ trên cây hoa Sứ bên cạnh. Mọi người ồ lên phát giác Địch lén lút trốn trên cây. Thế là hiệp sĩ Bùi Công Bằng phải đích thân tham gia trò chơi “Cứu Công Chúa”.

Ngày hôm sau, chúng tôi được thông báo chính thức, sẽ có lễ đính hôn sớm giữa Hương Giang và Bùi Công Bằng. Ngày hôm nay, nhìn Hương Giang đã là bà nội bà ngoại với quá trình gần năm mươi năm Khớp con Ngựa Ngựa Ô…..mới hay mối tình Hoa Sứ có kết thúc có hậu vô cùng.’

Cũng từ Thanh Ca Tác Động này, còn kết nối mối tình khác , mối tình Đinh Việt Hùng và Minh Hương. Niềm vui có thật khi cả hai cặp Bằng-Giang và Hùng- Hương tổ chúc đám cưới chung, và kết thân chơi với nhau cho đến bây giờ.

Ngoài hai cặp đôi này, còn một cặp đôi khác cũng hình thành từ Thanh Ca Tác Động này là Nguyễn Dân Chủ và Nguyễn Thị Thu. Chủ và Thu quen nhau, yêu nhau và tiến tới hôn nhân khi nhóm đã tan rã nên ít người biết. Từ trang facebook này, tôi và Chủ tìm ra nhau, Chủ hiện ở Đà lạt, vui vẻ với nghề trồng hoa cuộc sống ổn định thanh nhàn, chỉ đau lòng là khi hỏi đến Thu, Thu đã mất từ 21 năm về trước.

Gặp mặt hôm nay giữa những người bạn phải kể đến Nguyễn Ngọc Linh.

Nhạc sĩ Nguyễn Ngọc Linh vừa qua một cơn bạo bệnh, cái gọi là bình phục nghĩa là từ nằm thiêm thiếp thành ra tạm đi đứng được, người gầy hom hem, chỉ có đôi mắt là vẫn sáng tinh anh, nụ cười nhỏ nhẹ, thế mà vẫn ôm được cây đàn đễ hát "...những mê đắm rã rời...trong tuyệt vời ký ức..."

Ghi chú thêm: là sau buổi gặp gỡ này, mấy tháng sau Linh bệnh trở lại , nặng nề hơn. Thấy là không xong rồi nên nhóm bạn hữu thân thiết chung tay thực hiện cho Nguyễn Ngọc Linh một CD 12 ca khúc của Nguyễn Ngọc Linh, gồm 4 ca khúc Linh phổ thơ Nguyễn Minh Nữu, 4 ca khúc Linh phổ thơ Đoàn văn Khánh cùng với 4 ca khúc Linh viết nhạc và lời. CD thực hiện xong, Đưa đến tân tay Linh để Linh tặng bạn bè Linh vui mừng nằm nghe được mấy bữa rồi ra đi.

Đôi uyên ương Minh Hương Đinh Việt Hùng say đắm niềm vui khi kể cho bạn bè biết: tiếng hát Khôi Nguyên Sinh Viên hồi năm 1975, bây giờ vừa tham dự cuộc thi "Tiếng Hát Mãi Xanh" và vừa đạt số điểm 99/100 để bước vào nhóm 9 thí sinh của vòng bán kết. Tiếng hát của Đinh Việt Hùng là tiếng hát của của cảm xúc, cái trữ tình trong đó là cái trữ tình của hoài vọng và nuối tiếc khôn nguôi, cho nên ca khúc anh chọn để dự thi là ca khúc Nỗi Lòng.  Đúng là nỗi lòng chất chứa bấy nhiêu năm.

Lần này, ngồi bên nhau, Đinh Việt Hùng ôm đàn, tiếng hát như một dải lụa mềm, mênh mang và trìu mến khi hát Hương Xưa của Cung Tiến, đôi mắt nhìn mông lung và mê đắm gọi mời "Người ơi  một chiều nắng tơ vàng hiền hòa hồn có mơ xa...."

Nhà báo Trần Nhật Vy làm tôi ngạc nhiên nhiều nhất, Vy đưa tặng tác phẩm "Sài Gòn chốn chốn rong chơi" và cho biết đây là tác phẩm thứ 9 của chàng. Từ "Khúc Dạo Đầu" tập thơ đầu tay năm 1987, chàng thanh niên thanh mảnh với những bước chân lãng tử ngày nào đã lần lượt làm việc miệt mài cho các tác phẩm tiểu thuyết, biên khảo, ký sự... tạo một tên tuổi được nhiều người biết đến.

Nguyễn Công Tài, Đỗ Như Bình cũng vậy, những khuôn mặt trắng hồng thanh niên xưa đã từng trải phế hưng cuộc sống để ngày nay ngồi lại bên nhau với mắt sáng môi tươi tiếng hát hòa nhau trong từng ca khúc sinh hoạt ngày xưa.

Đoàn Du ca Giao Chỉ đã không còn từ lâu, nhưng cái giao tình của Ca Trưởng Bùi Công Bằng, với các bằng hữu như Đinh Việt Hùng, Nguyễn Ngọc Linh, Hoàng Mạnh Hùng, Hoàng văn Phượng, Công Tài, Như Bình, Trần Nhật Vy,,,và nhiều người nữa vẫn là những cung cách xưng hô như ngày nào, vẫn chung một vòng tròn vỗ tay cùng hát những tính ca đất nước như xưa. Cái vỏ danh xưng không còn nữa, nhưng cái ruột chí tình lại lồng lộng hơn xưa.

Căn nhà nhỏ ở gần cuối con hẻm đường Nguyễn Tri Phương này ghi lại trong tôi biết bao kỷ niệm, và hôm nay, lại ghi thêm dấu nhớ cho thời thanh niên rất quý, mà như một người bạn làm thơ đã ghi lại :

"Nơi đây từng có một thời

Bừng bừng nhạc dậy, lời lời thơ reo"

Hai câu thơ của Nguyễn Tri Thứ không phải ghi về căn nhà đó, mà ghi về một điểm khác.Nhưng cũng như tất cả chúng ta, ai cũng có những địa danh, thời điểm, vị trí và bằng hữu ghi đậm nét trong trí nhớ, mãi mãi mang theo để rồi có lần ghé qua trìu mến nhớ lại rằng ... từng có một thời...

Có phải thế không?

Những giao tình của thời còn thanh niên cũ chẳng phai mờ theo năm tháng, mà đậm đà hơn khi chúng tôi tuổi đã về chiều. Giữ mối liên lạc để biết rằng đấu đó vẫn còn nhau. Chuyện về Thanh Ca Tác Động, của Du Ca Giao Chỉ ngày xưa vẫn luôn là điều thú vị. Xa cách nhau ngàn trùng, nhưng qua facebook, vẫn giữ mối giây đằm thắm văn nghệ. Tháng 9/2021 vừa rồi, Phạm cao Hoàng viết một bài thơ mới, Bài thơ u uất buồn của kiếp sống trước nỗi buồn lo trong đại dịch, cả địa cầu chung một nỗi sầu đau. Bài thơ tên là : Rồi Một Hôm Chim Bay Về Núi Cũ”:

rồi một hôm chim bay về núi cũ
đậu trên triền vách đá cheo leo
nhìn xuống dưới: một trần gian khốn khổ
chìm trong cơn đại dịch tiêu điều
 
nhìn xuống dưới: những con đường vắng ngắt
những căn nhà cửa đóng then cài
những tiếng thở dài trong đêm bão rớt
những phận người không biết được ngày mai
 
và đâu đó có tiếng ai than khóc
những cuộc chia tay không kịp giã từ
những nấm mồ mọc lên vội vã
những phận người như lá mùa thu
 
rồi một hôm chim bay về núi cũ
đậu trên triền vách đá cheo leo
nhìn xuống dưới thì thầm cầu nguyện
từ nơi xa vọng lại tiếng chuông chiều

Bài thơ hay, tôi gọi cho Hoàng và xin đăng lại trên trang Facebook của mình. Sáng hôm sau, Hoàng văn Phương từ thành phố Buffalo, New York gọi điện cho tôi, Chiều nay em sẽ xuống anh chơi một chút rồi mai về lại.  -Xuống chơi? Lái xe 6 tiếng đồng hồ để ngồi chơi một buổi ...?  - Đúng rồi, Bài thơ của Phạm cao Hoàng mà anh vừa đăng trên facebook của anh , em rất thích, và phổ nhạc rồi, muốn lái xe xuống hát cho anh nghe.

Khi Phượng xuống, trời đã tối, Tôi nói hay là anh gọi cho Phạm cao Hoàng, nếu ông ta còn thức, và bằng lòng, thì anh em mình đến đó, em hát cho cả anh và Hoàng cùng nghe.

Trong căn nhà bên dòng suối, cạnh rừng Scibilia, chúng tôi ngồi bên nhau, tách trà thơm, nghe Hoàng văn Phương diễn tả...rồi một hôm chim bay về núi cũ...

Phượng không phải là một nhạc sĩ, mà là một ca trưởng, một người ôm đàn để hát chứ không phải ôm đàn để viết. Cho nên lời bài thơ làm chàng choáng ngợp, đọc bài thơ nhiều lần  nảy sinh âm điệu, thành một bài ca nối được nỗi lòng người làm thơ và nỗi lòng người hát lên. Bài thơ hay và bài hát dạt dào xúc động.  Chúng tôi thả lòng lòng mình về những nơi xa dẫu chưa bao giờ đi tới, nhưng vẫn chung nỗi buồn đau của sự tàn phá của dịch bệnh. Còn nữa, riêng tôi, nhớ mênh mông cái thời thanh niên, cả nhóm đưa nhau đi hát cộng đồng.

Trên trang Phạm Cao Hoàng, có ghi lại bài hát này khi Hoàng văn Phương hát, xin bấm vào đường dẫn này:  

http://www.phamcaohoang.com/2021/10/2154-pham-cao-hoang-mot-ky-niem-ang-nho.html

Bài viết từ 09/16, viết thêm 03/21 và  Tháng 9/21

Nguyễn Minh Nữu